Ustavni sud Republike Srpske, na osnovu člana 115. Ustava Republike Srpske, člana 40. stav 5. i člana 61. stav 1. tačka g) Zakona o Ustavnom sudu Republike Srpske (''Službeni glasnik Republike Srpske'' br. 104/11 i 92/12), na sjednici održanoj 27. aprila 2016. godine, d o n i o  je

 R J E Š E Nj E

     Ne prihvata se inicijativa za ocjenjivanje ustavnosti člana 330a i člana 348. stav 3. tačka d) Zakona o stvarnim pravima („Službeni glasnik Republike Srpske" br. 124/08, 58/09 i 95/11).

O b r a z l o ž e nj e

        Ratomir Marković iz Ugljevika dao je Ustavnom sudu Republike Srpske inicijative za pokretanje postupka za ocjenjivanje ustavnosti člana 330a i člana 348. stav 3. tačka d Zakona o stvarnim pravima („Službeni glasnik Republike Srpske" br. 124/08, 58/09 i 95/11). Davalac inicijativa smatra da propisivanje iz osporene odredbe člana 330a ovog zakona, kojim je data mogućnost da se bespravna gradnja na gradskom građevinskom zemljištu legalizuje, te da se sporazumno utvrdi cijena ovako stečenog državnog zemljišta, dovodi do povrede načela ravnopravnosti i jednakosti pred zakonom iz člana 10. Ustava Republike Srpske. Naime, kako se u inicijativi navodi, ovakvim normiranjem se bespravni graditelji dovode u privilegovan položaj i daju im se povlastice u sticanju svojine na gradskom građevinskom zemljištu, u odnosu na legalne graditelje koji nemaju ovakvu mogućnost. Pored toga, diskriminatoran karakter osporene norme člana 330a ovog zakona se, po mišljenju davaoca inicijativa, ogleda i u tome što zakonodavac nije dao mogućnost legalizacije bespravne gradnje graditeljima na ostalom građevinskom, poljoprivrednom i šumskom zemljištu. U pogledu člana 348. stav 3. tačka d predmetnog zakona, davalac inicijative ukazuje na povredu principa iz člana 58. Ustava, jer smatra da se, shodno ovoj ustavnoj odredbi, nepokretnosti u svojini Republike mogu otuđiti samo po tržišnim kriterijumima, a ne slobodnom pogodbom kupca sa Vladom Republike Srpske ili skupštinom lokalne samouprave, kako je to predviđeno osporenim normiranjem. U vezi s tim, ističe da se takvim propisivanjem zaobilazi institut javnog konkursa, koji je obavezan u slučaju svih drugih raspolaganja nepokretnostima u svojini Republike ili jedinice lokalne samouprave, čime je, po njegovom mišljenju, došlo i do povrede jednakosti građana u pravima, koja je zajemčena članom 10. Ustava. Shodno navedenom, predlaže da Sud utvrdi da osporene odredbe članova 330a i 348. stav 1. tačka d Zakona o stvarnim pravima nisu u saglasnosti sa Ustavom Republike Srpske.

S obzirom na to da je u konkretnim ustavnopravnim stvarima isti davalac posebnim inicijativama tražio pokretanje postupka za ocjenu ustavnosti istog zakona, Sud je, na osnovu člana 9. st. 1. i 3. Poslovnika o radu Ustavnog suda Republike Srpske ("Službeni glasnik Republike Srpske" br. 114/12, 29/13 i 90/14), rješenjem broj U-3/15 od 25. marta 2015. godine, spojio ove inicijative radi vođenja jedinstvenog postupka, pripajajući inicijativu koja je zavedena pod brojem U-5/15 prvoprispjeloj inicijativi koja je evidentirana pod brojem U-3/15.

    U odgovoru koji je na inicijative dostavila Narodna skupština Republike Srpske navodi se da davalac inicijative na nepotpun način tumači odredbe Ustava Republike Srpske, jer da bi se moglo govoriti o diskriminatornim elementima određenih zakonskih odredaba, one moraju podrazumijevati različit tretman lica koja se nalaze u istim ili sličnim okolnostima. Dalje se ističe da se član 330a Zakona  o stvarnim pravima podjednako odnosi na sva lica koja ostvaruju pravo na legalizaciju bespravno izgrađenih objekata u istim situacijama, te da su ova lica dovedena u jednak položaj pri ostvarivanju budućih prava i obaveza. Cilj zakonodavca za ovakvo propisivanje je bio da se u postupku legalizacije bespravno izgrađenih objekata riješe imovinsko-pravni odnosi na zemljištu na kome je sagrađen objekat bez odobrenja za građenje. U pogledu osporenog člana 348. stav 3. tačka d) predmetnog zakona, u odgovoru se takođe iznosi stav da ovakvim propisivanjem nije došlo do povrede načela ravnopravnosti i jednakosti pred zakonom iz člana 10. Ustava, kao ni garancija iz člana 58. Ustava, jer je svim građanima data mogućnost kupovine dijelova građevinske parcele po načelima ponude i potražnje, bez obzira na to da li se radi o imovini u svojini javnopravnog subjekta ili imovini fizičkih, odnosno pravnih lica. Slijedom navedenog, predlaže da Sud ne prihvati datu inicijativu.

     Osporenim članom 330a Zakona o stvarnim pravima („Službeni glasnik Republike Srpske" br. 124/08, 58/09 i 95/11) propisano je: da graditelj objekta izgrađenog bez odobrenja za građenje na gradskom građevinskom zemljištu u društvenoj, odnosno državnoj svojini, koji je izgrađen do stupanja na snagu ovog zakona, stiče pravo svojine na zemljištu koje služi za redovnu upotrebu tog objekta, u postupku legalizacije (stav 1), da organ uprave nadležan za imovinsko-pravne poslove, u postupku legalizacije bespravno izgrađenog objekta svojim rješenjem utvrđuje pravo svojine u korist graditelja, odnosno njegovog pravnog sljednika, na zemljištu koje služi za redovnu upotrebu tog objekta, ako se za objekat naknadno može izdati odobrenje za građenje u skladu sa propisima o uređenju prostora i građenju (stav 2), da je graditelj bespravno izgrađenog objekta dužan da vlasniku zemljišta koje služi za redovnu upotrebu objekta plati tržišnu cijenu (stav 3), da se tržišna cijena određuje sporazumno pred organom uprave nadležnim za imovinsko-pravne poslove, a ukoliko se sporazum ne postigne, cijena se određuje pred nadležnim sudom u vanparničnom postupku (stav 4), da graditelj bespravno izgrađenog objekta stiče pravo na upis prava svojine u javnu evidenciju na zemljištu koje služi za redovnu upotrebu tog objekta na osnovu pravosnažnog rješenja iz stava 2. ovog člana i uz dokaz o plaćenoj tržišnoj cijeni (stav 5).

   Prema članu 348. stav 3. tačka d ovog zakona, prodaja, odnosno opterećenje pravom građenja nepokretnosti u svojini Republike i jedinica lokalne samouprave se izuzetno može izvršiti neposrednom pogodbom radi oblikovanja građevinske čestice.

      U postupku ocjenjivanja osporenih zakonskih odredaba Sud je imao u vidu da je tač. 6. i 18. Amandmana XXXII na Ustav Republike Srpske, kojim je zamijenjen član 68. Ustava, utvrđeno da Republika uređuje i obezbjeđuje, između ostalog, svojinske i obligacione odnose i zaštitu svih oblika svojine, kao i druge odnose od interesa za Republiku, u skladu sa Ustavom. Pored toga, u konkretnom slučaju relevantna je i odredba člana 58. stav 1. Ustava, prema kojem se svojinska prava i obaveze nad sredstvima u društvenoj svojini i uslovi pod kojima se ta sredstva prenose u druge oblike svojine uređuju zakonom, kao i odredbe člana 60. stav 1. Ustava, kojim je utvrđeno da fizička i pravna lica ostvaruju svojinska prava na nepokretnosti prema njihovoj prirodi i namjeni, u skladu sa zakonom.

  Saglasno navedenim ustavnim ovlašćenjima, a s obzirom na činjenicu da je usljed društveno-ekonomskih promjena došlo i do promjena u svojinskopravnim odnosima, Zakonom o stvarnim pravima su, u kontekstu novonastalih odnosa u ovoj oblasti, na cjelovit način uređeni sticanje, korišćenje, raspolaganje, zaštita, ograničenja i prestanak prava svojine, drugih stvarnih prava i državine. Tako su, između ostalog, osporenim normama ovog zakona, koje su u sastavu njegovih prelaznih odredaba, propisani uslovi i postupak za uspostavljanje jedinstva nepokretnosti prilikom legalizacije bespravno izgrađenih objekata na gradskom građevinskom zemljištu, te uslovi za raspolaganje nepokretnostima u svojini Republike i jedinica lokalne samouprave.

    Prilikom ocjene ustavnosti osporenog člana 330a predmetog zakona, Sud je utvrdio da ovakvim propisivanjem nije narušeno načelo ravnopravnosti i jednakosti građana pred zakonom iz člana 10. Ustava, na koje se ukazuje u inicijativi. Prije svega, nesumnjivo je da je intencija zakonodavca za ovakvo normiranje bila da se, kao i kod legalno izgrađenih objekata, uspostavi režim pravnog jedinstva objekta i zemljišta, ali samo ukoliko postoje uslovi da se bespravno izgrađeni objekat legalizuje u skladu sa propisima o uređenju prostora i građenju. Bespravni graditelji su, dakle, obavezni da u zakonom propisanom postupku izdavanja naknadnog odobrenja za građenje, izvrše sve obaveze prema vlasniku zemljišta koje služi za redovnu upotrebu objekta, te da uplate sve zakonom propisane naknade za izdavanje ovog odobrenja. Kako iz osporene zakonske odredbe proizlazi, uslovi koji su propisani za legalizaciju bespravno izgrađenih objekata na gradskom građevinskom zemljištu, kao i za upis prava svojine na zemljištu koje služi za redovnu upotrebu tog objekta, podjednako se odnose na sve bespravne graditelje na gradskom građevinskom zemljištu, dakle subjekte koji se nalaze u istim pravnim situacijama, zbog čega, po ocjeni Suda, predmetnim propisivanjem nisu dovedene u pitanje garancije iz člana 10. Ustava, odnosno lica koja tretira osporena zakonska odredba nisu stavljena u privilegovan položaj u odnosu na druge graditelje koji se nalaze u objektivno različitim pravnim situacijama. U vezi sa navedenim, Sud smatra potrebnim da ukaže na to da ovaj ustavni princip ne podrazumijeva ravnopravnost i jednakost građana u apsolutnom smislu, već jednak tretman subjekata koji se nalaze u istim ili istovrsnim okolnostima prilikom realizacije određenih prava i obaveza. 

    Iz istih razloga Sud je ocijenio da ni osporenim članom 348. stav 3. tačka d) Zakona o stvarnim pravima nije došlo do povrede načela ravnopravnosti i jednakosti, kako je to zajemčeno članom 10. Ustava. Naime, ovom zakonskom odredbom je svim građanima, pod jednakim uslovima, omogućeno da u slučaju potrebe oblikovanja građevinske parcele, steknu pravo svojine ili pravo građenja na nepokretnostima u svojini Republike ili jedinice lokalne samouprave. Osporenom normom zakonodavac je, shodno svojoj cjelishodnoj procjeni, a u okviru Ustavom utvrđenih principa i u skladu sa politikom u uređivanju predmetnih odnosa, propisao slučajeve u kojima se, izuzetno, prodaja, odnosno opterećenje pravom građenja nepokretnosti u svojini Republike, odnosno jedinice lokalne samouprave, može vršiti neposrednom pogodbom, čime nisu narušene ni ustavne garancije iz člana 58. Ustava, na koje se ukazuje u incijativi. Po ocjeni Suda, predmetnim normiranjem nije došlo do povrede principa iz ove ustavne odredbe, prema kojem se sredstva u državnoj svojini mogu otuđivati samo po tržišnim kriterijima, jer neposredna pogodba predstavlja samo način prodaje ovih nepokretnosti, koja je predviđena kao izuzetak od opšteg pravila da se njima može raspolagati samo na osnovu javnog konkursa, kako je to propisano članom 348. stav 1. Zakona o stvarnim pravima. Prodaja neposrednom pogodbom, dakle, ne utiče na način formiranja cijene, tako da prodaja nepokretnosti u svojini Republike ili jedinice lokalne samouprave po tržišnim kriterijumima, kako je to garantovano članom 58. Ustava, nije dovedena u pitanje predmetnom zakonskom odredbom. 

    S obzirom na to da je u toku prethodnog postupka pravno stanje potpuno utvrđeno i prikupljeni podaci pružaju pouzdan osnov za odlučivanje, Sud je, na osnovu člana 40. stav 5. Zakona o Ustavnom sudu Republike Srpske ("Službeni glasnik Republike Srpske'' br. 104/11 i 92/12), o ustavnosti osporenih odredaba Zakona o stvarnim pravima odlučio bez donošenja rješenja o pokretanju postupka.

      Na osnovu izloženog odlučeno je kao u izreci ovog rješenja.

     Ovo rješenje Ustavni sud je donio u sastavu: predsjednik Suda mr Džerard Selman i sudije: Milenko Arapović, Vojin Bojanić, Amor Bukić, Zlatko Kulenović, prof. dr Duško Medić, Irena Mojović, prof. dr Marko Rajčević i akademik prof. dr Snežana Savić.