Ustavni sud Republike Srpske, na osnovu člana 115. Ustava Republike Srpske, člana 40. stav 5. i člana 61. stav 1. tačka g) Zakona o Ustavnom sudu Republike Srpske (''Službeni glasnik Republike Srpske'' br. 104/11 i 92/12), na sjednici održanoj 28. marta 2018. godine, d o n i o  je

 R J E Š E Nj E

       Ne prihvata se inicijativa za ocjenjivanje ustavnosti člana 3. Prilog 1. tačke 8. i 9. Pravilnika o vrsti stručne spreme nastavnika i stručnih saradnika u gimnaziji ("Službeni glasnik Republike Srpske" br. 34/15 i 83/15) i člana 4. Prilog 1. tačke 8. i 9. Pravilnika o vrsti stručne spreme nastavnika i stručnih saradnika u srednjim tehničkim i srednjim stručnim školama ("Službeni glasnik Republike Srpske" br. 29/12, 80/14 i 83/15).

O b r a z l o ž e nj e

        Mrdelja Rondović iz Banje Luke dao je Ustavnom sudu Republike Srpske inicijativu za pokretanje postupka za ocjenjivanje ustavnosti člana 3. Prilog 1. tačke 8. i 9. Pravilnika o vrsti stručne spreme nastavnika i stručnih saradnika u gimnaziji ("Službeni glasnik Republike Srpske" br. 34/15 i 83/15) i člana 4. Prilog 1. tačke 8. i 9.  Pravilnika o vrsti stručne spreme nastavnika i stručnih saradnika u srednjim tehničkim i srednjim stručnim školama ("Službeni glasnik Republike Srpske" br. 29/12, 80/14 i 83/15), koje je donio ministar prosvjete i kulture u Vladi Republike Srpske. Davalac inicijative smatra da je osporenim odredbama ovih pravilnika došlo do povrede člana 39. Ustava, kojim je garantovano da je svako slobodan u izboru zanimanja i zaposlenja i pod jednakim uslovima mu je dostupno radno mjesto i funkcija, te da su suprotne ustavnom načelu zabrane diskriminacije. Ističe, naime, da je osporenim normama predmetnih opštih akata propisano da u gimnaziji i srednjim stručnim i tehničkim školama geografiju mogu predavati profesor geografije i diplomirani geograf, a istoriju profesor istorije i diplomirani istoričar, tako da je licima koja imaju diplomu profesora istorije i geografije ograničeno pravo na rad i pravo na dostupnost radnog mjesta pod jednakim uslovima, jer ne mogu izvoditi nastavu ni u jednom od ovih predmeta u ovim školama. Nasuprot tome, kako se dalje ukazuje, ovim pravilnicima je u drugim predmetima predviđeno da lica koja su u svom studijskom programu stekla stručno zvanje u određenom naučnom polju na dvopredmetnoj grupi, mogu izvoditi nastavu u srednjoj školi u oba ta predmeta. Kako bi potkrijepio svoje navode, davalac inicijative na sopstvenom primjeru ilustruje primjenu osporenog Pravilnika o vrsti stručne spreme nastavnika i stručnih saradnika u gimnaziji, te dostavlja dokumentaciju iz koje proizlazi da je njegova prijava na konkurs za prijem u radni odnos na radno mjesto profesor geografije u Gimnaziji u Banjoj Luci odbačena, sa obrazloženjem da kao profesor istorije i geografije ne ispunjava uslove u pogledu stručne spreme predviđene Pravilnikom o vrsti stručne spreme nastavnika i stručnih saradnika u gimnaziji. U vezi sa navedenim ističe da je Prirodno-matematički fakultet u Banjoj Luci, u skladu sa pozitivnim propisima iz oblasti obrazovanja  školovao profile zvanja kao što je "profesor istorije i geografije", a koja se osporenim pravilnicima negiraju.  

            U odgovoru na incijativu koji je dostavilo Ministarstvo prosvjete i kulture, u odnosu na Pravilnik o vrsti stručne spreme nastavnika i stručnih saradnika u srednjim tehničkim i srednjim stručnim školama navodi se da je ovim pravilnikom, u skladu sa članom 75. stav 1. Zakona o srednjem obrazovanju i vaspitanju ("Službeni glasnik Republike Srpske" br. 74/08, 106/09, 104/11 i 33/14), propisano da poslove nastavnika i stručnog saradnika može obavljati lice koje osim uslova utvrđenih zakonom kojim se uređuju radni odnosi, ima odgovarajući nivo obrazovanja ‒ završen prvi ciklus studijskog programa u četvorogodišnjem trajanju sa najmanje ostvarenih 240 ECTS bodova i stručno zvanje u određenoj oblasti ili ekvivalent. Donosilac ovog pravilnika ukazuje i na odredbu člana 2. stav 2. ovog akta, prema kojem lice koje je u svom studijskom programu steklo akademsku titulu i stručno zvanje diplomirani ili profesor u određenom naučnom polju ili naučnoj oblasti na dvopredmetnoj grupi, jednako je verifikovano za izvođenje nastave u srednjoj školi iz jednog i drugog predmeta. U pogledu osporenog Pravilnika o vrsti stručne spreme nastavnika i stručnih saradnika u gimnaziji, u odgovoru se potvrđuju navodi davaoca inicijative da ovim pravilnikom nije propisano da lica koja imaju zvanje profesor istorije i geografije mogu predavati te nastavne predmete u gimnaziji, te da se ovo normativno rješenje podjednako odnosi na sva lica koja se nalazi u istoj pravnoj situaciji.

            Pravilnik o vrsti stručne spreme nastavnika i stručnih saradnika u gimnaziji ("Službeni glasnik Republike Srpske" br. 34/15 i 83/15) donio je ministar prosvjete i kulture na osnovu člana 75. stav 7. Zakona o srednjem obrazovanju i vaspitanju ("Službeni glasnik Republike Srpske" br. 74/08, 106/09, 104/11 i 33/14) i člana 82. stav 2. Zakona o republičkoj upravi ("Službeni glasnik Republike Srpske" br. 118/08, 11/09, 74/10, 86/10, 24/12 i 121/12). Osporenim članom 3. ovog akta propisano je da nastavu u gimnaziji mogu izvoditi lica koja imaju odgovarajuću vrstu stručne spreme za odgovarajući predmet propisan u tabeli o vrsti stručne spreme nastavnika i stručnih saradnika u gimnaziji, koja se nalazi u Prilogu 1. ovog pravilnika i čini njegov sastavni dio. Tačkama 8. i 9. ovog priloga je propisano da je za predmet istorija potrebna stručna sprema profesor istorije, diplomirani istoričar ili profesor istorije i latinskog, a za predmet geografija profesor geografije ili diplomirani geograf.   

            Pravilnik o vrsti stručne spreme nastavnika i stručnih saradnika u srednjim tehničkim i srednjim stručnim školama ("Službeni glasnik Republike Srpske" br. 29/12, 80/14 i 83/15) donio je ministar prosvjete i kulture na osnovu člana 76. stav 7. Zakona o srednjem obrazovanju i vaspitanju ("Službeni glasnik Republike Srpske" br. 74/08, 106/09 i 104/11) i člana 82. stav 2. Zakona o republičkoj upravi ("Službeni glasnik Republike Srpske" br. 118/08, 11/09, 74/10 i 86/10). Osporenim članom 4. ovog pravilnika propisano je da nastavu i druge oblike obrazovno-vaspitnog rada opšteobrazovnih predmeta mogu izvoditi nastavnici u srednjim tehničkim i srednjim stručnim školama koji imaju odgovarajuću stručnu spremu u skladu sa stručnim spremama koje su utvrđene Prilogom broj 1, koji je sastavni dio ovog pravilnika. Tačkama 8. i 9. ovog priloga je propisano da je za predmet istorija potrebna stručna sprema profesor istorije ili diplomirani istoričar, a za predmet geografija profesor geografije ili diplomirani geograf.   

            U postupku ocjenjivanja ustavnosti i zakonitosti osporenih odredaba predmetnih pravilnika, Sud je imao u vidu da prema odredbama tačaka 4, 5, 11. i 12. Amandmana XXXII na Ustav Republike Srpske, kojim je zamijenjen član 68. Ustava, Republika uređuje i obezbjeđuje, pored ostalog, ustavnost i zakonitost, ostvarivanje i zaštitu ljudskih prava i sloboda, sistem javnih službi, radne odnose i obrazovanje. Pored toga, članom 39. stav 3. Ustava utvrđeno je da je svako slobodan u izboru zanimanja i zaposlenja i pod jednakim uslovima mu je dostupno radno mjesto i funkcija, a prema članu 48. stav 1. Ustava, prava i slobode zajemčeni ovim ustavom se ne mogu oduzeti ni ograničiti.

Shodno navedenim ustavnim ovašćenjima, Zakonom o srednjem obrazovanju i vaspitanju ("Službeni glasnik Republike Srpske" br. 74/08, 106/09, 104/11 i 33/14) uređena je djelatnost srednjeg obrazovanja i vaspitanja kao dio jedinstvenog sistema obrazovanja, osnivanje i prestanak rada srednje škole, status učenika, nastavnika, stručnih saradnika i ostalih radnika, rukovođenje i upravljanje školom, kao i druga pitanja od značaja za srednje obrazovanje. Ovim zakonom je, između ostalog, propisano: da je srednje obrazovanje djelatnost od opšteg društvenog interesa (član 1. stav 2), da poslove nastavnika i stručnog saradnika ima pravo da obavlja lice koje osim uslova utvrđenih zakonom kojim se uređuju radni odnosi, ispunjava i uslov da ima odgovarajući nivo obrazovanja ‒ završen prvi ciklus studijskog programa u četvorogodišnjem trajanju, sa najmanje ostvarenih 240 ECTS bodova (član 75. stav 1. tačka a)), te da ministar prosvjete i kulture donosi Pravilnik o vrsti stručne spreme nastavnika i stručnih saradnika u srednjim tehničkim i srednjim stručnim školama i Pravilnik o vrsti stručne spreme nastavnika i stručnih saradnika u gimnaziji (član 75. st. 6. i 7). 

Prilikom razmatranja osporenih odredaba Sud je takođe uzeo u obzir da je članom 69. st. 1. i 2. Zakona o republičkoj upravi ("Službeni glasnik Republike Srpske" br. 118/08, 11/09, 74/10, 86/10, 24/12, 121/12, 15/16 i 57/16) propisano da organi uprave donose pravilnike, naredbe i uputstva, a da se pravilnikom razrađuju pojedine odredbe zakona ili propisa Vlade, te da prema članu 82. stav 2. istog zakona, ministar, između ostalog, donosi propise iz člana 69. stav 1. ovog zakona.

            Imajući u vidu navedene zakonske i ustavne odredbe, Sud je ocijenio da je ministar prosvjete i kulture bio ovlašćen da donese osporene pravilnike, kojima su, s ciljem provođenja Zakona o srednjem obrazovanju i vaspitanju, razrađene odredbe ovog zakona koje se odnose na nivo obrazovanja ‒ stručnu spremu koju moraju imati nastavnici i stručni saradnici u gimnaziji i srednjim tehničkim i stručnim školama. Osporenim odredbama ovih pravilnika propisana je stručna sprema koja je potrebana za izvođenje nastave u predmetima istorija i geografija.

Ocjenjujući osporene norme predmetnih pravilnika, Sud je utvrdio da ovakvim propisivanjem nije narušeno ustavno načelo iz člana 39. stav 3. Ustava, na koje se ukazuje u inicijativi. Po ocjeni Suda, ovakvo normiranje je odraz cjelishodne procjene donosioca ovih opštih akata u regulisanju pitanja potrebne stručne spreme nastavnika i stručnih saradnika u gimnaziji i srednjim tehničkim i stručnim školama. Zbog toga, u konkretnom slučaju nije došlo do povrede ustavnih garancija o dostupnosti radnog mjesta pod istim uslovima, kako to smatra davalac inicijative.

S obzirom na to da je u toku prethodnog postupka pravno stanje potpuno utvrđeno i prikupljeni podaci pružaju pouzdan osnov za odlučivanje, Sud je, na osnovu člana 40. stav 5. Zakona o Ustavnom sudu Republike Srpske, o ustavnosti osporenih odredaba Pravilnika o vrsti stručne spreme nastavnika i stručnih saradnika u gimnaziji i Pravilnika o vrsti stručne spreme nastavnika i stručnih saradnika u srednjim tehničkim i srednjim stručnim školama odlučio bez donošenja rješenja o pokretanju postupka.

         Na osnovu izloženog odlučeno je kao u izreci ovog rješenja.

         Ovo rješenje Ustavni sud je donio u sastavu: predsjednik Suda mr Džerard Selman i   sudije: Milenko Arapović, Vojin Bojanić, Amor Bukić, Zlatko Kulenović, prof. dr Duško Medić, Irena Mojović, prof. dr Marko Rajčević i akademik prof. dr Snežana Savić.