Ustavni sud Republike Srpske, na osnovu člana 115. Ustava Republike Srpske i člana 60. stav 1. tačka d) Zakona o Ustavnom sudu Republike Srpske („Službeni glasnik Republike Srpske“ br. 104/11 i 92/12), na sjednici održanoj 20. decembra 2017. godine,   d o n i o   j e

O D L U K U

         Odbija se prijedlog za utvrđivanje neustavnosti člana 5.stav 4. i člana 16. Zakona o platama zaposlenih u organima uprave Republike Srpske ("Službeni glasnik Republike Srpske" br. 31/14, 33/14 i 116/16).

O b r a z l o ž e nj e

          Sindikat uprave Republike Srpske, Republički odbor Banja Luka, prijedlogom je pokrenuo postupak za ocjenjivanje ustavnosti člana 5 stav 4. i člana 16. Zakona o platama zaposlenih u organima uprave Republike Srpske ("Službeni glasnik Republike Srpske" broj 31/14). Prijedlogom je tražena ocjena ustavnosti navedenih odredbi Zakona u odnosu na član 39. stav 5, član 40. stav 1, član 66. stav 2.  i član 108. Ustava Republike Srpske, kao i ocjena saglasnosti sa članom 12. stav 1. tačka 1, članom 122. stav 1, članom 123. stav 1, članom 124. stav 2. i članom 132. stav 1. tačka 4. Zakona o radu ("Službeni glasnik Republike Srpske" broj 1/16). Obrazlažući navedeno u prijedlogu se citiraju osporena zakonska rješenja, kao i odredbe Ustava i Zakona o radu sa kojima, po mišljenju predlagača, osporene odredbe nisu u saglasnosti, te zaključuje da se, s obzirom na to da su Zakonom o radu, kao opštim zakonom, propisane razlike između osnovne plate i ostalih naknada i primanja kao dodataka na platu za prekovremeni rad, topli obrok i regres, ove naknade moraju posebno iskazivati  i u posebnim zakonima, u konkretnom slučaju Zakonu o platama zaposlenih u organima uprave Republike Srpske.

         U odgovoru Narodne skupštine Republike Srpske navodi se, između ostalog, da je Zakonom o platama zaposlenih u organima uprave Republike Srpske u skladu sa ustavnim ovlašćenjima uređen način utvrđivanja plata, naknada i ostalih ličnih primanja državnih službenika i ostalih zaposlenih u ministarstvima, drugim republičkim organima uprave i zaposlenih u stručnim službama Vlade Republike Srpske, kao i da zaposleni na koje se ovaj zakon primjenjuje nisu onemogućeni u ostvarivanju prava koja su im zagarantovana Ustavom.  Pored toga, u odgovoru se tvrdi da zaposlenim u republičkim organima nije uskraćeno pravo na topli obrok i regres jer su im iznosi po ovom osnovu uračunati u iznos osnovne plate, kao i to da nisu oštećeni propisanim načinom korišćenja prekovremenih sati budući da ovo svoje pravo mogu ostvariti, ne putem novčane naknade, već slobodnih dana. Uz to, u odgovoru se naglašava da Ustavni sud Republike Srpske, na osnovu člana 115. Ustava, nije nadležan da ocjenjuje međusobnu usaglašenost zakona, u konkretnom slučaju Zakona čije odredbe su osporene sa Zakonom o radu, i u vezi s tim ukazuju na stav Suda izražen u Rješenju broj: U-123/06 od 22. februara 2017. godine.

          Zakonom o platama zaposlenih u organima uprave Republike Srpske ("Službeni glasnik Republike Srpske" br. 31/14, 33/14 i 116/16) u osporenom članu 5. stav 4. propisano je da su naknade za topli obrok i regres uračunate u iznos osnovne plate iz stava 2. ovog člana i ne mogu se posebno iskazivati, a  osporenim članom  16. ovog zakona propisano je da zaposleni za svaki sat koji po nalogu rukovodioca rade duže od punog radnog vremana imaju pravo na jedan sat kompenzujućeg radnog vremena (stav 1), i da se vrijeme iz stava 1. ovog člana preračunava tromjesečno u slobodne dane i sate, koje su zaposleni dužni iskoristiti najkasnije u roku od šest mjeseci (stav 2).

         Prilikom razmatranja navoda iz prijedloga Sud je imao u vidu da je odredbama Ustava u odnosu na koje je osporena ustavnost člana 5. stav 4. i člana 16. Zakona  o platama zaposlenih u organima uprave Republike Srpske utvrđeno: da svako po osnovu rada ima pravo na zaradu u skladu sa zakonom i kolektivnim ugovorom (član 39. stav 5), da zaposleni imaju pravo na ograničeno radno vrijeme, dnevni i sedmični odmor, te plaćeni godišnji odmor i odsustva, u skladu sa zakonom i kolektivnim ugovorom (član 40. stav 1), da su ljudska prava i slobode, jednakost pred zakonom, samostalnost i jednak položaj preduzeća i drugih organizacija, ustavni položaj i prava jedinica lokalne samouprave osnova i mjera ovlašćenja i odgovornosti republičkih organa (član 66. stav 2), te da zakoni, statuti i drugi propisi i opšti akti moraju biti u saglasnosti sa zakonom (član 108. stav 1).

         U drugim odredbama koje su, po ocjeni Suda, od značaja za razmatranje navoda iz prijedloga, Ustav utvrđuje: da su građani Republike ravnopravni u slobodama, pravima i dužnostima, jednaki pred zakonom i uživaju istu pravnu zaštitu bez obzira na rasu, pol, jezik, nacionalnu pripadnost, vjeroispovijest, socijalno porijeklo, rođenje, obrazovanje, imovno stanje, političko i drugo uvjerenje, društveni polažaj ili drugo lično svojstvo (član 10), da se slobode i prava ostvaruju, a dužnosti ispunjavaju neposredno na osnovu ustava, osim kada je Ustavom predviđeno da se uslovi za ostvarivanje pojedinih od njih utvrđuju zakonom, te da se zakonom može propisati način ostvarivanja pojednih prava i sloboda kada je to neophodno za njihovo ostvarivanje (član 49. st. 1. i 2), kao i da Republika uređuje i obezbjeđuje, pored ostalog, radne odnose (tačka 12. Amandmana XXXII na Ustav Republike Srpske kojim je mijenjan član 68. Ustava).

         Pored navedenih odredaba Ustava, prilikom razmatranja navoda iz prijedloga Sud je imao u vidu i Zakon o radu ("Službeni glasnik Republike Srpske" broj 1/16), kojim se uređuju radni odnosi, te prava, obaveze i odgovornosti iz radnog odnosa, odnosno po osnovu rada. Tako je ovim zakonom propisano da radnik ima pravo na platu, naknadu plate i druga primanja u skladu sa zakonom, opštim aktom i ugovorom o radu (član 12. stav 1. tačka 1), da se plata iz člana 120. stav 1. ovog zakona sastoji od dijela plate za obavljeni rad i vremena provedenog na radu, uvećanja plate propisanih ovim zakonom, opštim aktom i ugovorom o radu i drugih primanja po osnovu radnog odnosa, u skladu sa zakonom, opštim aktom i ugovorom o radu (član 121. stav 1),  da se plata za obavljeni rad i vrijeme provedeno na radu sastoji od osnovne plate i dijela plate za radni učinak (član 122), da se osnovna plata određuje na osnovu uslova potrebnih za rad na poslovima za koje je radnik zaključio ugovor o radu utvrđenih opštim aktom i vremena provedenog na radu (član 123. stav 1), da se pored uvećanja iz stava 1. ovog člana, plata radnika u skladu sa opštim aktom i ugovorom o radu uvećava po osnovu otežanih uslova rada, prekovremenog rada, rada noću, rada praznikom i drugim danima u koje se po zakonu ne radi (član 124. stav 2), te da poslodavac radniku isplaćuje troškove jednog toplog obroka za vrijeme jednog radnog dana, kao i u slučaju obavljanja prekovremenog rada dužeg od tri časa dnevno, ukoliko kod poslodavca nije organizovana ishrana radnika (član 132. stav 1. tačka 4).

         Ocjenjujući osnovanost navoda iz prijedloga Sud je imao  u vidu i član 1. Zakona o platama zaposlenih u organima uprave Republike Srpske, kojim je propisano da se ovim zakonom uređuje način utvrđivanja plata, naknada i ostalih ličnih primanja državnih službenika i ostalih zaposlenih u ministarstvima, drugim republičkim organima uprave i zaposlenih u stručnim službama Vlade Republike Srpske, član 2. kojim je propisano da se plata iz člana 1. ovog zakona sastoji od osnovne plate, dodataka na platu i poreza i doprinosa koji se uplaćuju za platu, član 4. stav 1, kojim je propisano da zaposleni imaju pravo na mjesečnu platu iz člana 2. ovog zakona, član 5, prema kojem je osnovna plata iz stava 1. ovog člana proizvod cijene rada kao izraza vrijednosti za najjednostavniji rad i koeficijenta utvrđenog prema platnoj grupi i platnoj podgrupi (stav 2), te se uvećava po osnovu radnog staža za svaku navršenu godinu staža osiguranja, i to do navršenih 25 godina 0, 3%, a nakon navršenih 25 godina svaka naredna godina 0,5%, zatim članove 8. do 12, kojim su državni službenici i ostali zaposleni u organima uprave Republike Srpske svrstani u platne grupe i određeni im koeficijenti  za obračun plata, kao i član 14. stav 1, prema kojem je puno radno vrijeme zaposlenih 40 časova sedmično.

          Polazeći od izloženog Sud je ocijenio da osporene odredbe člana 5. stav 4. i člana 16. Zakona o platama zaposlenih u organima uprave Republike Srpske ("Službeni glasnik Republike Srpske" br. 31/14, 33/14 i 116/16) nisu u nesaglasnosti sa Ustavom. Prilikom ovakve ocjene Sud je, prije svega, imao u vidu da ustavno ovlašćenje Republike (tačka 12. Amandmana XXXII na Ustav Republike Srpske kojim je zamijenjen član 68. Ustava) da zakonom uređuje radne odnose podrazumijeva i da je zakonodavac slobodan da se opredijeli da li će prava i obaveze  po osnovu rada za sve zaposlene urediti Zakonom o radu, kao sistemskim propisom, ili će ostvarivanje ovog prava urediti i posebnim zakonima za pojedine kategorije zaposlenih, ali isto tako i da Ustav garantujući pravo na zaradu (član 39. stav 5) ne jemči pravo na određenu vrstu prihoda niti utvrđuje visinu ove zarade.

         Imajući u vidu, dakle, da Ustav ne poznaje ograničenja u pogledu nadležnosti  zakonodavca da sistemskim ili posebnim zakonima reguliše pravo  na zaradu po osnovu rada i da ne utvrđuje način na koji će se određivati plate, niti elemente koji čine zaradu, Sud je utvrdio da je propisivanje na način kao u osporenom članu 5. stav 4. navedenog zakona, da su naknade za topli obrok i  regres za godišnji odmor uračunate u osnovnu platu i da se ne mogu posebno iskazivati,  u granicama ustavnog ovlašćenja zakonodavca iz tačke 12. Amandmana XXXII na Ustav Republike Srpske kojim je zamijenjen član 68. Ustava. Pri tome, po ocjeni Suda, na koji način  će se urediti pitanje obračuna isplate ovih naknada (naknade za topli obrok i regres za godišnji odmor) stvar je zakonodavne politike, za čiju ocjenu Ustavni sud, prema članu 115. Ustava, nije nadležan.

          S obzirom na to da se, s jedne strane, osporena odredba na isti način primjenjuje na sve zaposlene u organima uprave Republike Srpske čije se plate uređuju Zakonom o platama zaposlenih u organima uprave Republike Srpske, a koji se time nalaze u istoj pravanoj situaciji, kao i da se, sa druge strane, odredbama Zakona o radu kojima je propisano da se plata iz člana 120. stav 1. ovog zakona sastoji od dijela plate za obavljeni rad i vremena provedenog na radu, uvećanja plate propisanih ovim zakonom, opštim aktom i ugovorom o radu i drugih primanja po osnovu radnog odnosa, u skladu sa zakonom, opštim aktom i ugovorom o radu (član 121. stav 1), Sud je ocijenio da osporenom odredbom člana 5. stav 4. Zakona nije povrijeđeno načelo ravnopravnosti iz člana 10. Ustava, kako sa stanovišta međusobnog položaja zaposlenih u organima uprave Republike Srpske na koje se Zakon primjenjuje, tako ni sa stanovišta njihovog položaja u odnosu na ostale zaposlene na koje se primjenjuje Zakon o radu.

          Sud je, takođe, utvrdio da su i osporene odredbe člana 16. Zakona o platama zaposlenih u organima uprave Republike Srpske donesene saglasno  navedenom ustavnom ovlašćenju  zakonodavca iz tačke 12. Amandmana XXXII na Ustav Republike Srpske kojim je zamijenjen član 68. Ustava da, zakonom uredi prava i obaveze iz radnog odnosa, a u okviru toga i pitanja koja se odnose na raspored radnog vremena zaposlenih u organima uprave Republike Srpske, a propisani način na koji će se radni sati, u slučaju kada je zaposleni po nalogu rukovodioca radio duže od punog radnog vremena, preračunati u slobodne dane i sate, svodi se na pitanja opravdanosti i cjelishodnosti osporenih zakonskih rješenja što izlazi iz okvira nadležnosti Suda utvrđenoj članom 115. Ustava. Pri tome, osporenim odredbama člana 16. Zakona nije, po ocjeni Suda, povrijeđen član 40. stav 1. Ustava, kojim je utvrđeno pravo zaposlenih na ograničeno radno vrijeme, dnevni i sedmični odmor, te plaćeni godišnji odmor i odsustva, u skladu sa zakonom i kolektivnim ugovorom, a ne povređuje se ni princip jednakosti građana iz člana 10. Ustava, jer se propisani način na koji će se, u slučaju nejednakog rasporeda radnog vremena odnosno u slučaju kada zaposleni radi duže od punog radnog vremena, izvršiti kompenzacija radnih sati kako bi se ostvarilo ukupno radno vrijeme od 40 časova sedmično, odnosi jednako na sve zaposlene u organima uprave koji se nalaze u istoj pravnoj situaciji propisanoj tim odredbama i ne stvara se nejednakost zaposlenih s obzirom na njihova lična svojstva. Uz to, po ocjeni Suda, osporene odredbe ovog člana Zakona ne sadrže  ni na koji način povrede drugih ustavnih principa na koje ukazuje predlagač (član 66. stav 2) jer navedene ustavne odredbe ne uređuju neposredno odnose i pitanja koja se osporavaju od strane predlagača.

          Na osnovu izloženog  odlučeno je kao u  dispozitivu ove odluke.

         Ovu odluku Ustavni sud je donio u sastavu: predsjednik Suda mr Džerard Selman i sudije: Milenko Arapović, Vojin Bojanić, Amor Bukić, Zlatko Kulenović, prof. dr Duško Medić, Irena Mojović, prof. dr Marko Rajčević i akademik prof. dr Snežana Savić.