Ustavni sud Republike Srpske, na osnovu člana 115. Ustava Republike Srpske, člana 40. stav 5. i člana 60. stav 1. tačke a) i b) Zakona o Ustavnom sudu Republike Srpske (“Službeni glasnik Republike Srpske” br. 104/11 i 92/12), na sjednici održanoj 12. jula 2017. godine,  d o n i o  j e

O D L U K U

               Utvrđuje se da član 35. st. 2. i 3. Posebnog kolektivnog ugovora za zaposlene u oblasti zdravstva (“Službeni glasnik Republike Srpske” br. 72/16 i 111/16) nije u saglasnosti sa Ustavom Republike Srpske i Zakonom o platama zaposlenih lica u javnim ustanovama u oblasti zdravstva Republike Srpske (“Službeni glasnik Republike Srpske” br. 11/09 i116/16).

O b r a z l o ž e nj e

                Aleksandra Vuković iz Trebinja dala je Ustavnom sudu Republike Srpske inicijativu za  pokretanje postupka za ocjenjivanje ustavnosti i zakonitosti člana 35. stav 1. tač. 2. i 3. Posebnog kolektivnog ugovora za zaposlene u oblasti zdravstva (“Službeni glasnik Republike Srpske” broj 72/16) (u daljem tekstu: Posebni kolektivni ugovor), što u osnovi predstavlja st. 2. i 3. člana 35. Inicijativama Lazara Lazovića iz Nevesinja i Saše Jovičića iz Srpca  takođe je osporena ustavnost i zakonitost istih odredaba Posebnog kolektivnog ugovora. U svim inicijativama su navedeni isti razlozi osporavanja ustavnosti i zakonitosti  člana 35. st. 2. i 3. Posebnog kolektivnog ugovora, odnosno nesaglasnost ovih odredaba sa Zakonom o platama zaposlenih lica u javnim ustanovama u oblasti zdravstva Republike Srpske (“Službeni glasnik Republike Srpske” broj 11/09). Zbog navedene nesaglasnosti sa Zakonom, davaoci inicijativa smatraju da osporene  odredbe nisu u saglasnosti ni sa članom 108. stav 2. Ustava i predlažu da Sud pokrene postupak za ocjenu ustavnosti i zakonitosti člana 35. st. 2. i 3. Posebnog kolektivnog ugovora, te da, po provedenom postupku, utvrdi da ova odredba nije u saglasnosti sa Ustavom i Zakonom o platama zaposlenih lica u javnim ustanovama u oblasti zdravstva Republike Srpske.

             Rješenjem Ustavnog suda broj: U-86/16 od 22. februara 2017. godine i Rješenjem broj: U-86/16 od 30. maja 2017. godine, inicijative broj: U-9/17 i broj: U-44/17,  pripojene su prvoprispjeloj inicijativi broj: U-86/16 i odlučeno je da se vodi jedinstven postupak.

            U odgovorima, identičnog sadržaja, koje su na navode iz inicijative broj: U- 86/16 Ustavnom sudu Republike Srpske dostavili Ministarstvo zdravlja i socijalne zaštite Republike Srpske i Savez sindikata Republike Srpske, odnosno Sindikat zdravstva i socijalne zaštite Republike Srpske, pored ostalog, navedeno je da se davalac inicijative pogrešno poziva na činjenicu da strane potpisnice ugovora nisu mogle ugovoriti pravo na naknadu plate izabranom predsjedniku reprezentativnog sindikata kod poslodavca, jer je pravni osnov za donošenje Posebnog kolektivnog ugovora nije samo Zakon o platama zaposlenih lica u javnim ustanovama u oblasti zdravstva Republike Srpske, već prvenstveno član 240. Zakona o radu, kojim je  u članu 9. stav 2. propisana mogućnost utvrđivanja i drugih prava radnika. Napominju, takođe da je Posebni kolektivni ugovor obavezan za sve strane potpisnice, te da nema ni jedan razlog da obje strane odrede uslove koje su prihvatili da ispune jedan prema drugom, a što je, kako navode, regulisano odredbom »uslovi za rad sindikata». Pored toga ističu da je svrha kolektivnog pregovaranja i kolektivnih ugovora regulisanje i onih prava koja nisu propisana drugim zakonima, a nisu na štetu bilo kojeg učesnika u kolektivnom pregovaranju, te smatraju da Sud, na osnovu svega navedenog treba  odbiti inicijativu kao neosnovanu, jer bi svako drugo rješenje uticalo na slobodu sindikalnog organizovanja.

            Posebni kolektivni ugovor za zaposlene u oblasti zdravstva Republike Srpske (“Službeni glasnik Republike Srpske” br. 72/16 i 111/16) zaključili su Sindikat zdravstva i socijalne zaštite Republike Srpske i Ministarstvo zdravlja i socijalne zaštite Republike Srpske na osnovu člana 240. stav 3. Zakona o radu Republike Srpske (“Službeni glasnik Republike Srpske” broj 1/16) i čl. 34. i 35. Zakona o platama zaposlenih lica u javnim ustanovama u oblasti zdravstva Republike Srpske (“Službeni glasnik Republike Srpske” broj 11/09).

           Osporenim odredbama člana 35. Posebnog kolektivnog ugovora propisano je da poslodavac obezbjeđuje reprezentativnom sindikatu sledeće uslove za njegovo djelovanje: naknadu plate u visini od 15% predsjedniku reprezentativnog sindikata kod poslodavca do 100 radnika, odnosno za svakih narednih 100 radnika još po 2,5% na osnovnu platu (stav 2) i naknadu od 25% na osnovnu platu za profesionalno obavljanje funkcije predsjednika reprezentativnog sindikata gdje je broj zaposlenih preko 500 radnika, o čemu se zaključuje poseban ugovor (stav 3).

             U postupku ocjenjivanja ustavnosti i zakonitosti osporenih odredaba predmetnog opšteg akta, Sud je, prije svega, imao u vidu da se  Ustavom Republike Srpske  svakom garantuje pravo na rad i slobodu rada i pravo na zaradu, u skladu sa zakonom i kolektivnim ugovorom ( član 39. st. 1. i 5.), te da se  jemči sloboda sindikalnog organizovanja i djelovanja (član 41). 

 Zakonom o radu (“Službeni glasnik Republike Srpske” broj 1/16) uređuju se radni odnosi, prava, obaveze i odgovornosti iz radnog odnosa i drugi odnosi po osnovu rada u Republici Srpskoj, ako posebnim zakonima nije drugačije određeno, i propisuje da je radni odnos, odnos između poslodavca i radnika i da se zasniva zaključivanjem ugovora o radu, odlukom o prijemu, odlukom o izboru i imenovanju, i drugim pravnim osnovom uređenim posebnim zakonom, da prava iz radnog odnosa nastaju danom kada radnik stupi na rad po jednom od pravnih osnova iz stava 2. ovog člana i da se prava, obaveze i odgovornosti  iz radnog odnosa uređuju i kolektivnim ugovorom, a pravilnikom o radu i ugovorom o radu samo kada je to ovim zakonom određeno (član 1). Takođe, ovim zakonom je propisano da kolektivni ugovor, pravilnik o radu i ugovor o radu ne mogu da sadrže odredbe kojim se radniku daju manja prava ili utvrđuju nepovoljniji uslovi rada od prava i uslova koji su utvrđeni zakonom i da se kolektivnim ugovorom, pravilnikom o radu i ugovorom o radu, mogu utvrditi druga, ili propisati  povoljnija prava i povoljniji uslovi rada od onih utvrđenih ovim zakonom, osim ako to zakonom nije izričito zabranjeno (član 9), te da se kolektivnim ugovorom, u skladu sa zakonom i drugim propisom, uređuju prava, obaveze i odgovornosti iz radnog odnosa, postupak izmjena i dopuna kolektivnog ugovora, međusobni odnosi učesnika kolektivnih ugovora i druga pitanja od značaja za uređivanje odnosa između radnika i poslodavaca (član 238. stav 1).

           Pored ovoga, Sud je imao u vidu Zakon o platama zaposlenih lica u javnim ustanovama u oblasti zdravstva Republike Srpske (“Službeni glasnik Republike Srpske” br. 11/09 i 116/16), koji, kao lex specialis, propisuje način utvrđivanja plata zaposlenih lica u javnim ustanovama u oblasti zdravstva Republike Srpske (član 1. stav 1). Naime, ovim zakonom propisano je: da se plate zaposlenih lica iz člana 1. stav 1. ovog zakona sastoje od osnovne plate za redovni rad uvećane za naknadu za minuli rad, poreza i doprinosa koji se uplaćuju na plate (član 2); da zaposleni iz člana 1. ovog zakona imaju pravo na naknadu plate u punom iznosu za vrijeme korišćenja godišnjeg odmora, plaćenog odsustva, republičkih praznika i drugih dana kada se po zakonu ne radi, te privremene spriječenosti za rad zbog povrede na radu ili profesionalne bolesti (član 33. stav 1), te da, prema članu 34. ovog zakona, zaposleni imaju pravo na uvećanje osnovne plate za rad noću, za rad tokom republičkih praznika i drugih dana kada se po zakonu ne radi (stav 1. tač. a) i b) i da će se visina uvećanja osnovne plate iz stava 1. ovog člana regulisati Posebnim kolektivnim ugovorom (stav 2).   

        Polazeći od izloženog Sud je, imajući u vidu ustavno i zakonsko uređivanje prava koja se ostvaruju po osnovu rada, ocijenio da osporene odredbe člana 35.st. 2. i 3.  Posebnog kolektivnog ugovora nisu u saglasnosti sa Zakonom o platama zaposlenih lica u javnim ustanovama u oblasti zdravstva Republike Srpske (“Službeni glasnik Republike Srpske” br. 11/09 i 116/16). Naime, iz navedenih odredaba Zakona o platama zaposlenih lica u javnim ustanovama u oblasti zdravstva Republike Srpske, kojim su propisani slučajevi u kojim  zaposlena lica u javnim ustanovama u oblasti zdravstva imaju pravo na naknadu plate kao i na uvećanje plate, kao i iz navedenih odredaba Zakona o radu, kojim je propisano da kolektivni ugovor ne može da sadrži odredbe kojim se radniku daju manja prava ili utvrđuju nepovoljniji uslovi rada od prava i uslova koji su utvrđeni zakonom, te da se mogu utvrditi povoljnija prava i povoljniji uslovi rada od onih utvrđenih ovim zakonom, po ocjeni Suda, proizlazi da se utvrđivanje kolektivnim ugovorom povoljnijih prava od prava utvrđenih zakonom odnosi isključivo na mogućnost davanja većeg obima prava u okviru zakonom utvrđenih prava, a ne, kao u konkretnom slučaju, propisivanje novog prava na naknadu plate, van okvira zakonom utvrđenih prava, što proizlazi iz sadržaja osporenih odredaba.

            S obzirom na navedene zakonske odredbe, te ustavno načelo zakonitosti iz člana 108. stav 2. Ustava Republike Srpske, kojim je utvrđeno da propisi i drugi opšti akti moraju biti u saglasnosti sa zakonom, Sud je ocijenio da osporene odredbe predmetnog kolektivnog ugovora nisu u saglasnosti sa Ustavom i Zakonom o platama zaposlenih lica u javnim ustanovama u oblasti zdravstva Republike Srpske. (“Službeni glasnik Republike Srpske” br. 11/09 i 116/16).

            Cijeneći da je u toku prethodnog postupka pravno stanje potpuno utvrđeno i prikupljeni podaci pružaju pouzdan osnov za odlučivanje, Sud je, na osnovu člana 40. stav 5. Zakona o Ustavnom sudu Republike Srpske ("Službeni glasnik Republike Srpske" br. 104/11 i 92/12), u ovom predmetu odlučio bez donošenja rješenja o pokretanju postupka.

              Na osnovu izloženog Sud je odlučio kao u izreci ove odluke. 

             Ovu odluku Ustavni sud je donio u sastavu: predsjednik Suda mr Džerard Selman i sudije: Milenko Arapović, Vojin Bojanić, Amor Bukić, prof. dr Duško Medić, Irena Mojović, prof. dr Marko Rajčević i akademik prof. dr Snežana Savić.