Na osnovu Amandmana LXXXII tačka b) st. 5. i 6. na Ustav Republike Srpske i člana 61. stav 2. Zakona o Ustavnom sudu Republike Srpske – prečišćeni tekst (''Službeni glasnik Republike Srpske'' broj 54/05), Vijeće za zaštitu vitalnog interesa Ustavnog suda Republike Srpske, na sjednici održanoj 25. jula 2007. godine, donijelo je

 

 

 

 

 

 

O b r a z l o ž e nj e

 

Predsjedavajući Vijeća naroda Republike Srpske dostavio je 29. juna 2007. godine Ustavnom sudu Republike Srpske - Vijeću za zaštitu vitalnog interesa (u daljem tekstu: Vijeće) akt broj 03.1/I-351/07 od 29. juna 2007. godine, kojim se, saglasno zahtjevu Kluba delegata bošnjačkog naroda, traži pokretanje postupka za utvrđivanje postojanja vitalnog interesa konstitutivnog bošnjačkog naroda u Ustavnom zakonu o izmjeni Ustavnog zakona o zastavi, grbu i himni Republike Srpske, koji je Narodna skupština Republike Srpske izglasala na sjednici održanoj 31. maja i 01. juna 2007. godine. Uz navedeni akt je dostavljen Ustavni zakon o izmjeni Ustavnog zakona o zastavi, grbu i himni Republike Srpske, Odluka o pokretanju postupka za zaštitu vitalnog nacionalnog interesa Kluba delegata bošnjačkog naroda od 11. juna 2007. godine, kao i prijedlog Amandmana broj 03.2-5-26/07 od 14. juna 2007. godine, koji je ovaj Klub podnio na Ustavni zakon o izmjeni Ustavnog zakona o zastavi, grbu i himni Republike Srpske, sa obrazloženjem. Pored toga, Vijeću je dostavljeno i dodatno obrazloženje uz Odluku o pokretanju zaštite vitalnog nacionalnog interesa bošnjačkog naroda, broj 03.2-5-36/07 od 29. juna 2007. godine. U aktu se navodi da je Narodna skupština Republike Srpske na Jedanaestoj redovnoj sjednici održanoj 31. maja i 1. juna 2007. godine usvojila Ustavni zakon o izmjeni Ustavnog zakona o zastavi, grbu i himni Republike Srpske, pod brojem 01-960/07 i saglasno Amandmanu LXXXII na Ustav Republike Srpske ovaj zakon je dostavljen na razmatranje Vijeću naroda. Klub delegata bošnjačkog naroda, svojim aktom broj 03.2-5-26/07 od 11. juna 2007. godine, odlučio je da pokrene proceduru zaštite vitalnog nacionalnog interesa bošnjačkog naroda u pogledu izglasanog Ustavnog zakona. S obzirom na to da Vijeće naroda na sjednici održanoj 20. juna 2007. godine nije postiglo saglasnost svih klubova na izglasani Ustavni zakon, kao ni Zajednička komisija Narodne skupštine i Vijeća naroda na sjednici održanoj 27. juna 2007. godine, pitanje je proslijeđeno Ustavnom sudu – Vijeću za zaštitu vitalnog interesa, da donese odluku da li se Ustavni zakon odnosi na vitalni nacionalni interes bošnjačkog naroda.

 

Odlučujući o prihvatljivosti predmetnog zahtjeva, Vijeće je na sjednici održanoj 6. jula 2007. godine donijelo rješenje kojim je utvrđeno da je prihvatljiv zahtjev Kluba delegata bošnjačkog naroda u Vijeću naroda Republike Srpske za pokretanje postupka za utvrđivanje postojanja vitalnog nacionalnog interesa bošnjačkog naroda u Ustavnom zakonu o izmjeni Ustavnog zakona o zastavi, grbu i himni Republike Srpske, koji je Narodna skupština Republike Srpske izglasala na sjednici održanoj 31. maja i 01. juna 2007. godine. Naime, Vijeće je u prethodnom postupku utvrdilo da su ispunjene sve procesne pretpostavke za prihvatljivost zahtjeva, cijeneći da je akt o pokretanju postupka za zaštitu vitalnog nacionalnog interesa Vijeću dostavio predsjedavajući Vijeća naroda Republike Srpske, da je Odluku o pokretanju zaštite vitalnog nacionalnog interesa bošnjačkog naroda donijelo jednoglasno svih osam delegata Kluba delegata bošnjačkog naroda, da se u Vijeću naroda o zahtjevu glasalo po proceduri za zaštitu vitalnog interesa, ali da nije postignuta saglasnost, te da zajednička komisija Vijeća naroda i Narodne skupštine nije postigla konsenzus povodom zahtjeva Kluba delegata bošnjačkog naroda za utvrđivanje postojanja vitalnog interesa bošnjačkog naroda u Ustavnom zakonu o izmjeni Ustavnog zakona o zastavi, grbu i himni Republike Srpske, nakon čega je predmet proslijeđen Ustavnom sudu.

 

Saglasno Poslovniku o radu Ustavnog suda Republike Srpske, Vijeće je, podneskom od 6. jula 2007. godine, svim klubovima delegata konstitutivnih naroda u Vijeću naroda i Narodnoj skupštini Republike Srpske, dostavilo na odgovor rješenje broj UV-4/07 od 7. jula 2007. godine o prihvatljivosti zahtjeva Kluba delegata bošnjačkog naroda. Istovremeno, Vijeće je od Kluba delegata bošnjačkog naroda zatražilo da potpunije obrazloži pitanja koja bi trebalo tretirati kao vitalni nacionalni interes u osporenom Ustavnom zakonu, a od Narodne skupštine Republike Srpske da obrazloži kojim argumentima i činjenicama se rukovodio donosilac izglasanih izmjena kod prijedloga da himna Republike Srpske bude kompozicija Davorina Jenka iz 1872. godine, bez teksta.

 

U podnesku od 29. juna 2007. godine Klub delegata bošnjačkog naroda dao je dodatno obrazloženje o povredi vitalnog nacionalnog interesa bošnjačkog naroda u Ustavnom zakonu o izmjeni Ustavnog zakona o zastavi, grbu i himni Republike Srpske u kojem se navodi da predložena kompozicija Davorina Jenke iz 1872. godine, komponovana za pozorišni komad ''Markova sablja'', bez teksta, ne može predstavljati himnu sva tri konstitutivna naroda u Republici Srpskoj i da izglasanim izmjenama suštinski nije ispoštovana odluka Ustavnog suda Bosne i Hercegovine, kojom je utvrđena neusklađenost ranijeg člana 3. Ustavnog zakona o zastavi, grbu i himni Republike Srpske sa Ustavom Bosne i Hercegovine i Međunarodnom konvencijom o ukidanju svih oblika rasne diskriminacije iz Aneksa I na Ustav Bosne i Hercegovine. Mišljenja su da se predloženim izmjenama, a kojim se samo razdvaja muzika od teksta himne ''Bože pravde'', ne mijenja suština, identitet i poruka same himne koju pripadnici bošnjačkog naroda ne mogu prihvatiti kao svoju, s obzirom na istorijske okolnosti u kojima je himna nastala. Polazeći od činjenice da himna Republike Srpske treba izazivati jednaka osjećanja kod svih njenih građana i predstavljati sve njene građane, što u konkretnom slučaju nije, jer se izglasanim izmjenama i dalje izražava interes i simbolizira samo srpski narod u Republici Srpskoj, što je diskriminirajuće u odnosu na bošnjački narod u Republici Srpskoj, predlažu da Ustavni sud Republike Srpske pozitivno odluči o zahtjevu za zaštitu vitalnog nacionalnog interesa bošnjačkog naroda u izmjenama Ustavnog zakona.

Narodna skupština Republike Srpske, predlagač izmjena Ustavnog zakona, dostavila je Sudu odgovor na rješenje Vijeća o prihvatljivosti zahtjeva Kluba delegata bošnjačkog naroda u kojem se ističe da Ustav Republike Srpske nijednom svojom odredbom ne garantuje pravo svakom od konstitutivnih naroda da budu zastupljeni u državnim obilježjima, kao znakom svog identiteta, i da himna ne mora imati nacionalni karakter i odražavati identitet naroda koji žive u Republici Srpskoj. Navodi da je predloženu himnu komponovao slovenac Davorin Jenko za pozorišni komad, da je izvođena u svečanim prilikama sve do 1882. godine, kada je zajedno sa tekstom pjesme ''Bože pravde'', koju je napisao Jovan Đorđević, proglašena himnom Kraljevine Srbije, da je   himnom Republike Srpske proglašena 1992. godine, a himnom Republike Srbije 2006. godine. Smatra da himna, kao kompozicija, bez teksta, ne može biti diskriminirajuća, jer njeno instrumentalno izvođenje kod građanina može izazvati samo subjektivan doživljaj ili osjećaj, koji nije osnov za povredu vitalnog nacionalnog interesa prema Ustavu Republike Srpske i Ustavu Bosne i Hercegovine. Datu tvrdnju, prema njenom mišljenju, najbolje potvrđuje himna Bosne i Hercegovine, koju njeni građani različito doživljavaju. U odgovoru se, takođe, ističe da iz Odluke Ustavnog suda Bosne i Hercegovine jasno proizilazi da je razlog za ocjenu, da je ranija himna Republike Srpske diskriminirajuća, bio tekst himne ''Bože pravde'', a ne muzika, i da novom himnom, koja je muzička kompozicija, bez teksta, bošnjački narod nije spriječen da, kao konstitutivan narod, ravnopravno učestvuju u vršenju vlasti u Republici Srpskoj. Ukazuju i na činjenicu da predstavnici hrvatskog naroda koji je, takođe, konstitutivan narod u Republici Srpskoj, nisu tražili zaštitu vitalnog nacionalnog interesa po ovom pitanju. S obzirom na činjenicu da Ustav Republike Srpske i Ustav Bosne i Hercegovine ne utvrđuju obavezu da se bošnjački narod ili bilo koji drugi narod u Republici Srpskoj treba identifikovati sa himnom, da podnosilac zahtjeva ne navodi nijedan argument za postojanje diskriminacije u predloženoj himni ili definiše radnje kojima se ona vrši, osim tvrdnje da ovu umjetničku kompoziciju ne mogu prihvatiti kao himnu Republike Srpske, predlaže da Vijeće utvrdi da, u konkretnom slučaju, ne postoji povreda vitalnih nacionalnih interesa konstitutivnog bošnjačkog naroda. 

 

 U odgovoru na rješenje Vijeća Klub delegata bošnjačkog naroda  ponovio je svoj raniji stav da nije sporno da Republika Srpska ima simbole (zastava, grb i himna), kako to utvrđuje član 8. Ustava Republike Srpske, ali da u njihovom donošenju moraju učestvovati svi konstitutivni narodi, kako bi ih mogli identifikovati kao svoje. Navodi da u predloženoj himni, koja je privilegija samo srpskog naroda, nema elemenata kulture, tradicije, kulturnog nasljeđa, niti bilo kojeg elementa identiteta bošnjačkog naroda i da postojanje jednonacionalnih simbola predstavlja ozbiljnu psihološko-socijalnu barijeru za povratak izbjeglih i raseljenih lica u prijeratne domove. Polazeći od ustavnih principa nediskriminacije, demokratije, tolerancije i pomirenja, Klub predlaže da Vijeće pozitivno odluči o njegovom zahtjevu i izglasane izmjene Ustavnog zakona vrati predlagaču radi pokretanja nove proceudre, koja podrazumijeva uvažavanje i rezultate javnog konkursa za novu himnu Republike Srpske.

 

Članom 1. Ustavnog zakona o izmjeni Ustavnog zakona o zastavi, grbu i himni Republike Srpske, propisano je da se u Ustavnom zakonu o zastavi, grbu i himni Republike Srpske (''Službeni glasnik Republike Srpske'' broj 19/92) mijenja član 3. tako da isti glasi ''Himna Republike Srpske je kompozicija Davorina Jenka iz 1872. godine komponovana za pozorišni komad ''Markova sablja'', bez teksta''. Članom 2. ovog zakona propisano je da Ustavni zakon stupa na snagu narednog dana od dana objavljivanja u „Službenom glasniku Republike Srpske“.

 

Iz sadržine Zahtjeva za zaštitu vitalnog nacionalnog interesa, Vijeće je zaključilo da Klub delegata bošnjačkog naroda osporava član 1. izglasanih izmjena Ustavnog zakona kojim je utvrđena himna Republike Srpske, a koja, prema mišljenju Kluba delegata bošnjačkog naroda, povrjeđuje vitalni nacionalni interes bošnjačkog naroda.

 

Ocjenjujući da li je osporenim Ustavnim zakonom došlo do povrede vitalnog nacionalnog interesa konstitutivnog bošnjačkog naroda, Vijeće je pošlo od odredbe člana 8. Ustava Republike Srpske, kojom je utvrđena nadležnost Republike da uređuje pitanje simbola entiteta Republike Srpske. Ovom ustavnom odredbom je utvrđeno da Republika ima zastavu, grb i himnu, a da se izgled zastave i grba i teksta himne uređuje ustavnim zakonom. Takođe, Vijeće je imalo u vidu da je Narodna skupština, kao zakonodavni organ, donijela Zakon o upotrebi zastave, grba i himne (''Službeni glasnik Republike Srpske'' broj 4/93), koji je na snazi i kojim se propisuje da se zastavom, grbom i himnom Republike Srpske predstavlja Republika Srpska i izražava pripadnost Republici Srpskoj (član 2). Članom 4. Zakona propisano je da se zastava, grb i himna Republike Srpske mogu upotrebljavati u obliku i sadržini koji su utvrđeni u Ustavnom zakonu o zastavi, grbu i himni Republike Srpske, a članom 21, da se himna Republike Srpske izvodi sviranjem, pjevanjem ili i sviranjem i pjevanjem.

 

Pored istaknutog Vijeće je utvrdilo da himna, kao identifikacioni simbol svake zemlje, naroda i države, pa tako i Republike Srpske, kao entiteta, zajedno sa zastavom i grbom, treba da odražava osnovna obilježja društvene zajednice na koju se odnosi i da bude svjedočanstvo i izraz narodnog i društvenog bića, kako po svom sadržaju, tako i po melodiji. Zbog toga stvaranje nove himne ili promjena postojeće nije stvar proste političke tehnike, već jedan složen zahtjev koji ima duboku duhovnu pozadinu i koji zahtijeva da se ispitaju i razmotre sve okolnosti pod kojim je ovaj simbol nastao. U konkretnom slučaju muziku za predloženu himnu komponovao je Davorin Jenko 1872. godine za pozorišni komad ''Markova sablja'', za koju je tekst pjesme ''Bože pravde'' napisao Jovan Đorđević. Pozorišni komad ''Markova sablja'' izveden je u čast krunisanja Milana Obrenovića za kralja Srbije, rodoljubive je sadržine i daje presjek srpske istorije. Odlukom kralja Milana Obrenovića iz 1882. godine kompozicija i tekst ''Bože pravde'' proglašeni su za himnu Kraljevine Srbije. Himna ''Bože pravde'' je bila i himna kralja Aleksandra Obrenovića i dinastije Karađorđevića, uz izmjenu refrenskih dijelova. Prestankom Kraljevine Srbije nestala je i ova himna, iako je i nova himna Kraljevine Srba, Hrvata i Slovenaca, koju je dokomponovao i aranžirao Stanislav Binički, bila spoj himni ''Bože pravde'' (Srbije), ''Lijepa naša domovino'' (Hrvatske)'' i „Naprej zastave slave'' (Slovenije).

 

 Vijeće je, takođe, utvrdilo da je Ustavnim zakonom o zastavi, grbu i himni Republike Srpske (''Službeni glasnik Republike Srpske'' broj 19/92) propisano da je himna Republike Srpske pjesma ''Bože pravde''. Pjesma ''Bože pravde'' je i himna Republike Srbije, sa promijenjenim stihovima u kojima se spominje kralj, tako da umjesto ''srpskog kralja'' stoji ''srpske zemlje'', a ''srpskog kralja, Bože spasi'' je promijenjen u ''Bože spasi, Bože brani''.

 

 Ustavni sud Bosne i Hercegovine Djelimičnom odlukom o meritumu broj U-4/04 od 31. marta 2006. godine utvrdio je, pored ostalog, da himna ''Bože pravde'' propisana u članu 3. Ustavnog zakona o zastavi, grbu i himni Republike Srpske iz 1992. godine, nije u saglasnosti sa Ustavom Bosne i Hercegovine i Međunarodnom konvencijom o ukidanju svih oblika rasne diskriminacije iz Aneksa I na Ustav Bosne i Hercegovine i naložio Narodnoj skupštini Republike Srpske da u roku od 6. mjeseci od dana objavljivanja odluke (''Službeni glasnik Bosne i Hercegovine'' broj 47/06) donese novu himnu. Rješenjem istog suda broj U-4/04 od 27. januara 2007. godine („Službeni glasnik Bosne i Hercegovine broj'' 45/07), utvrđeno je da Republika Srpska nije izvršila Djelimičnu odluku ovog suda u ostavljenom roku i da član 3. Ustavnog zakona o zastavi, grbu i himni Republike Srpske („Službeni glasnik Republike Srpske“ broj 19/92), prestaje da važi.

 

Na osnovu naprijed izloženog Vijeće je utvrdilo da je predložena himna Republike Srpske, kao kompozicija, kroz dugi vremenski period, bila sastavni dio, odnosno muzička podloga himne ''Bože pravde'', koja je u tekstualnom dijelu simbolizovala i veličala srpski narod i kao takva duboko usađena u kolektivno pamćenje naroda koji žive na ovim prostorima. Istovremeno Vijeće je ocjenilo da sama muzika, kao sastavni dio ranije himne „Bože pravde“ zbog istorijskog trenutka u kojem je nastala i namjene za koju je pisana i izvođena, neminovno asocira na tekst himne ''Bože pravde'', koji po svojoj sadržini ne izražava osnovne kulturne i socijalne vrijednosti svih naroda koji žive u Republici Srpskoj, niti odražava politički ambijent ovog entiteta. Prema ocjeni Vijeća, kod izbora himne, mora se voditi računa koje i kakve ideje treba da su utkane u himnu, jer himna, kao jedan od simbola identiteta, bila to i samo muzika, ima duhovnu pozadinu koja djeluje i koja može asocirati na određene događaje iz istorije u kojim se ne prepoznaju i koju, kao svoju, ne mogu prihvatiti svi konstitutivni narodi u Republici Srpskoj.

Već je istaknuto da je u Zakonu o upotrebi zastave, grba i himne (''Službeni glasnik Republike Srpske'' broj 4/93), u pogledu načina izvođenja himne, u članu 21. propisano da se himna Republike Srpske izvodi sviranjem, pjevanjem ili pak kumulativno – sviranjem i pjevanjem. Imajući u vidu već pomenute istorijske okolnosti, tradiciju, kulturno nasljeđe itd., očigledno je da način izvođenja predložene himne, bilo i samo sviranjem, predstavlja melodiju koja je odraz svih navedenih elemenata istorije srpskog naroda. Time što su se ispustile riječi himne ''Bože pravde'' u Ustavnom zakonu koji je predmet ovog odlučivanja, predmetna himna kao kompozicija ostala je melodija srpskog naroda. Svakako da navedena melodija predstavlja umjetničko djelo i, sama po sebi, ne bi trebala niti smjela vrijeđati pripadnike drugih naroda, ali, kao himna tri konstitutivna naroda koji žive u Republici Srpskoj i koja treba predstavljati sva tri naroda, ona ne sadrži potrebne elemente jednakosti konstitutivnih naroda, u njoj nema elemenata identiteta bošnjačkog konstitutivnog naroda, koji su odraz kulture, tradicije i kulturnog nasljeđa tog naroda, ili pak drugih konstitutivnih naroda. Znači da navedeno muzičko izvođenje predmetne kompozicije već u prvim akordima asocira o kojoj melodiji je riječ, i time može vrijeđati vitalni nacionalni interes drugih naroda, a bez značaja je ko je njen autor.

 

Zaštita vitalnih nacionalnih interesa konstitutivnih naroda utvrđena je članom 70. Ustava Republike Srpske, koji je dopunjen Amandmanom LXXVII na Ustav, a vitalni nacionalni interesi definisani su kao: pravo konstutivnih naroda da budu adekvatno zastupljeni u zakonodavnim, izvršnim i pravosudnim organima vlasti; identitet jednog konstitutivnog naroda; ustavni amandmani; organizacija organa javne vlasti; jednaka prava konstitutivnih naroda u procesu donošenja odluka; obrazovanje, vjeroispovijest, jezik, njegovanje kulture, tradicije i kulturno nasljeđe; teritorijalna organizacija; sistem javnog informisanja i druga pitanja koja bi se tretirala kao pitanja od vitalnog nacionalnog interesa.

 

Polazeći od Ustavom utvrđene zaštite vitalnog nacionalnog interesa,  cijeneći sve izloženo, a posebno da himna kao identifikacioni simbol entiteta Republike Srpske treba da predstavlja i odražava interese sva tri konstitutivna naroda koji žive u Republici Srpskoj, ili da je neutralna, što u konkretnom slučaju nije, Vijeće je ocijenilo da je osnovan zahtjev Kluba delegata bošnjačkog naroda da je Ustavnim zakonom o izmjeni Ustavnog zakona o zastavi, grbu i himni, povrijeđen vitalni nacionalni interes konstitutivnog bošnjačkog naroda iz člana 70. Ustava Republike Srpske, dopunjenog Amandmanom LXXVII na Ustav, definisan u alineji 2, koja se odnosi na identitet jednog konstitutivnog naroda, te alineji 6. koja se odnosi na njegovanje kulture, tradicije i kulturnog nasljeđa tog naroda.

 

Kod odlučivanja u ovom predmetu Vijeće je imalo u vidu da je Djelimičnom odlukom o meritumu Ustavnog suda Bosne i Hercegovine broj              U-4/04 od 31. marta 2006. godine predmetna himna riješena u cijelosti u odnosu kako na muziku, tako i na riječi.

 

Saglasno istaknutom odlučeno je kao u dispozitivu ove odluke.

 

 

             Ovu odluku Vijeće za zaštitu vitalnog interesa je donijelo u sastavu: predsjedavajući Avdo Špiljak, predsjednik Ustavnog suda Mirko Zovko i sudije: Mihailo Adamović, Milorad Ivošević, Adem Medić, prof. dr Marko Rajčević, Branko Sunarić.    

 

 

Broj: UV-4/07                                                                 PREDSJEDAVAJUĆI

25. juli 2007. godine                                      Vijeća za zaštitu vitalnog interesa   

 

 

Na osnovu st. 5. i 6. čl. 29. Poslovnika o radu Ustavnog suda Republike Srpske, objavljuje se: