Na osnovu Amandmana LXXXII tačka b) st. 5. i 6. na Ustav Republike Srpske, člana 115. Ustava Republike Srpske i člana 60. stav 2. Zakona o Ustavnom sudu Republike Srpske (''Službeni glasnik Republike Srpske'', broj 104/11 i 92/12), Vijeće za zaštitu vitalnog interesa Ustavnog suda Republike Srpske, na sjednici održanoj 30. decembra 2024. godine, donijelo je
O D L U K U
Utvrđuje se da Zakonom o dopuni Zakona o upotrebi zastave, grba i himne, broj 02/1-021-1273/24, koji je Narodna skupština Republike Srpske izglasala na jedanaestoj redovnoj sjednici održanoj 5. novembra 2024. godine, nije povrijeđen vitalni nacionalni interes bošnjačkog naroda.
O b r a z l o ž e nj e
Predsjedavajuća Vijeća naroda Republike Srpske dostavila je 4. decembra 2024. godine Ustavnom sudu Republike Srpske - Vijeću za zaštitu vitalnog interesa (u daljem tekstu: Vijeće) akt broj: 03/1-011-515/24 od 4. decembra 2024. godine kojim se, saglasno zahtjevu Kluba delegata bošnjačkog naroda, traži zaštita vitalnog nacionalnog interesa bošnjačkog naroda u Zakonu o dopuni Zakona o upotrebi zastave, grba i himne, broj 02/1-021-1273/24, koji je Narodna skupština Republike Srpske izglasala na jedanaestoj redovnoj sjednici održanoj 5. novembra 2024. godine. Uz navedeni akt dostavljen je predmetni zakon, Odluka o pokretanju postupka zaštite vitalnog nacionalnog interesa bošnjačkog naroda broj: 03/8.02-3-020-30/24 od 13. novembra 2024. godine, kao i akt broj 03/8.02-3-020-30/24-1 od 20. novembra 2024. godine, odnosno Obrazloženje Odluke o pokretanju postupka zaštite vitalnog nacionalnog interesa bošnjačkog naroda. U aktu predsjedavajuće Vijeća naroda se navodi da je Narodna skupština Republike Srpske na jedanaestoj redovnoj sjednici održanoj 5. novembra 2024. godine izglasala Zakon o dopuni Zakona o upotrebi zastave, grba i himne, broj 02/1-021-1273/24, te je, saglasno Amandmanu LXXXII na Ustav Republike Srpske, ovaj zakon dostavljen na razmatranje Vijeću naroda Republike Srpske. Klub delegata bošnjačkog naroda je pomenutim aktom odlučio da pokrene proceduru zaštite vitalnog nacionalnog interesa bošnjačkog naroda, jer smatra da je ovim zakonom povrijeđen vitalni nacionalni interes bošnjačkog naroda. S obzirom na to da Vijeće naroda Republike Srpske nije postiglo saglasnost svih klubova povodom predmetnog zakona, kao ni Zajednička komisija Narodne skupštine i Vijeća naroda, pitanje je proslijeđeno Ustavnom sudu Republike Srpske - Vijeću za zaštitu vitalnog interesa da odluči da li je Zakonom o dopuni Zakona o upotrebi zastave, grba i himne, broj 02/1-021-1273/24, koji je Narodna skupština Republike Srpske izglasala na jedanaestoj redovnoj sjednici održanoj 5. novembra 2024. godine, povrijeđen vitalni nacionalni interes bošnjačkog naroda.
Uz navedeni akt predsjedavajuće Vijeća naroda od 4. decembra 2024. godine, Sudu je dostavljen izvod iz stenograma sa jedanaeste redovne sjednice Narodne skupštine Republike Srpske održane 29, 30. i 31. oktobra 2024. godine (dio koji se odnosi na predmetni zakon), izvod iz stenograma sa jedanaeste redovne sjednice Vijeća naroda Republike Srpske održane 28. novembra 2024. godine (dio koji se odnosi na ovaj zakon), te izvod iz stenograma sa osme sjednice Zajedničke komisije Narodne skupštine Republike Srpske i Vijeća naroda Republike Srpske, održane 3. decembra 2024. godine (dio koji se odnosi na usaglašavanje stavova povodom izglasanog zakona).
Odlučujući o prihvatljivosti zahtjeva, Vijeće je na sjednici održanoj 10. decembra 2024. godine donijelo Rješenje broj UV-6/24 kojim je utvrđeno da je prihvatljiv zahtjev Kluba delegata bošnjačkog naroda u Vijeću naroda Republike Srpske za zaštitu vitalnog nacionalnog interesa bošnjačkog naroda u Zakonu o dopuni Zakona o upotrebi zastave, grba i himne, broj 02/1-021-1273/24, koji je Narodna skupština Republike Srpske izglasala na jedanaestoj redovnoj sjednici održanoj 5. novembra 2024. godine.
Saglasno članu 50. st. 2. i 3. Poslovnika o radu Ustavnog suda Republike Srpske („Službeni glasnik Republike Srpske“ br. 114/12 i 29/13), Vijeće je 10. decembra 2024. godine Klubu delegata srpskog naroda i Klubu delegata hrvatskog naroda u Vijeću naroda Republike Srpske, kao i Narodnoj skupštini Republike Srpske dostavilo na odgovor pomenuto rješenje o prihvatljivosti zahtjeva Kluba delegata bošnjačkog naroda.
U odgovoru Narodne skupštine Republike Srpske na rješenje o prihvatljivosti zahtjeva Kluba delegata bošnjačkog naroda, prije svega, navodi se da Klub delegata bošnjačkog naroda nije formulisao svoj prijedlog amandmana na osporeni zakon, tako da Zajednička komisija Narodne skupštine Republike Srpske i Vijeća naroda Republike Srpske nije ni mogla pristupiti usaglašavanju teksta Zakona, odnosno nije imala predmet rasprave. Po mišljenju Narodne skupštine, predmetni zahtjev se odnosi eventualno na apstraktnu ocjenu ustavnosti, te izražava nezadovoljstvo podnosioca zahtjeva osporenim zakonskim rješenjem, što ne može biti predmet odlučivanja u postupku pred Vijećem za zaštitu vitalnog interesa Ustavnog suda Republike Srpske i predstavlja zloupotrebu ustavnog instituta zaštite vitalnog nacionalnog interesa. U odgovoru se, nadalje, navodi da se, posmatrajući sa materijalno-pravnog aspekta, u konkretnom slučaju ne radi o povredi vitalnog nacionalnog interesa bošnjačkog naroda. Naime, kako se ističe, razlog donošenja ovog zakona je omogućavanje da se, zajedno sa isticanjem zastave i grba/amblema Republike Srpske i izvođenjem himne Republike Srpske, istaknu zastave i grbovi i izvode himne stranih država sa kojima Republika Srpska ima potpisan Sporazum o uspostavljanju specijalnih paralelnih odnosa, odnosno država sa kojima pojedini ili svi konstitutivni narodi ili ostali ili građani u Republici Srpskoj imaju zajedničko istorijsko, kulturno i tradicionalno nasljeđe. Na ovaj način, po mišljenju Narodne skupštine, Republika Srpska doprinosi zaštiti identiteta svih konstitutivnih naroda, ostalih i građana, njihove kulture i tradicije, afirmiše poštovanje ljudskih prava i unapređuje prijateljske odnose i saradnju među državama i narodima. Zbog toga, kako se navodi, predmetna zakonska norma nema diskriminatoran karakter, jer se odnosi i primjenjuje jednako na sve adresate koji se nalaze u istoj pravnoj situaciji.
Klub delegata srpskog naroda i Klub delegata hrvatskog naroda u Vijeću naroda Republike Srpske nisu dostavili odgovor na rješenje o prihvatljivosti zahtjeva Kluba delegata bošnjačkog naroda.
Zakonom o dopuni Zakona o upotrebi zastave, grba i himne, broj 02/1-021-1273/24, koji je Narodna skupština Republike Srpske izglasala na jedanaestoj redovnoj sjednici održanoj 5. novembra 2024. godine propisano je da se u Zakonu o upotrebi zastave, grba i himne („Službeni glasnik Republike Srpske“ broj 4/93) u članu 8. poslije stava 2. dodaje novi stav 3. koji glasi: „Zajedno sa isticanjem zastave i grba/amblema Republike Srpske i izvođenjem himne Republike Srpske mogu se isticati zastave i grbovi i izvoditi himne stranih država sa kojima Republika Srpska ima potpisan Sporazum o uspostavljanju specijalnih paralelnih odnosa, odnosno država sa kojima pojedini ili svi konstitutivni narodi ili ostali ili građani u Republici Srpskoj imaju zajedničko istorijsko, kulturološko i tradicionalno nasljeđe“ (član 1), te da ovaj zakon stupa na snagu osmog dana od dana objavljivanja u „Službenom glasniku Republike Srpske“ (član 2).
U postupku odlučivanja o zahtjevu Kluba delegata bošnjačkog naroda Vijeće je imalo u vidu da, prema članu 8. Ustava Republike Srpske, Republika Srpska ima zastavu, grb i himnu, te da se izgled zastave i grba i tekst himne uređuju ustavnim zakonom. Pored toga, prema članu 4. Ustavnog zakona o zastavi, grbu i himni Republike Srpske („Službeni glasnik Republike Srpske“ br. 19/92 i 125/08) upotreba zastave, grba i himne Republike Srpske će se urediti posebnim zakonom. Članom 70. stav 1. tačka 2. Ustava utvrđeno je da Narodna skupština Republike Srpske donosi zakone, druge propise i opšte akte.
Pored toga, Vijeće je uzelo u obzir da je članom 5. alineja 2. Ustava utvrđeno da se ustavno uređenje Republike temelji na obezbjeđivanju nacionalnih ravnopravnosti i zaštiti vitalnih interesa konstitutivnih naroda. Vijeće je takođe imalo u vidu da je Amandmanom LXXVII, kojim je dopunjen član 70. Ustava, zaštita vitalnih nacionalnih interesa konstitutivnih naroda definisana kao princip zaštite određenog kruga kolektivnih prava kao što su ostvarivanje prava konstitutivnih naroda da budu adekvatno zastupljeni u zakonodavnim, izvršnim i pravosudnim organima vlasti, identitet jednog konstitutivnog naroda, ustavni amandmani, organizacija organa javne vlasti, jednaka prava konstitutivnih naroda u procesu donošenja odluka, obrazovanje, vjeroispovijest, jezik, njegovanje kulture, tradicije i kulturno nasljeđe, teritorijalna organizacija, sistem javnog informisanja, kao i druga pitanja koja bi se tretirala kao pitanja od vitalnog nacionalnog interesa ukoliko tako smatraju 2/3 jednog od klubova delegata konstitutivnih naroda u Vijeću naroda.
Vijeće je, nadalje, konstatovalo da je u aktu broj 03/8.02-3-020-30/24-1 od 20. novembra 2024. godine, koji sadrži Obrazloženje Odluke o pokretanju postupka zaštite vitalnog nacionalnog interesa bošnjačkog naroda, navedeno da Klub delegata bošnjačkog naroda smatra da je predmetnim zakonom povrijeđen vitalni nacionalni interes bošnjačkog naroda u odnosu na al. 2, 6. i 9. Amandmana LXXVII na Ustav Republike Srpske, kojim je dopunjen član 70. Ustava, odnosno identitet konstitutivnog naroda, obrazovanje, vjeroispovijest, jezik, njegovanje kulture, tradicije i kulturno nasljeđe, kao i druga pitanja koja bi se tretirala kao pitanja od vitalnog nacionalnog interesa ukoliko tako smatraju 2/3 jednog od klubova konstitutivnih naroda u Vijeću naroda. Naime, Klub delegata bošnjačkog naroda ukazuje na to da su Zakonom o upotrebi zastave, grba i himne jasno definisane prilike u kojima se ističu zastava i grb/amblem, te izvodi himna Republike Srpske, te da se radi o proslavama, svečanostima, kulturnim, sportskim i političkim manifestacijama koje su od značaja za Republiku Srpsku. Smatra da je predmetnim zakonskim rješenjem predviđena upotreba zastava, grbova i izvođenje himne neprecizno određenih stranih država zajedno sa obilježjima Republike Srpske. U vezi s tim, mišljenja je da osporeno propisivanje implicira da se zastave, grbovi i himne država koje su adresati ove norme izjednačavaju sa zastavom, grbom/amblemom i himnom Republike Srpske, te da se, u suštini, u konkretnom slučaju radi o samo jednoj državi, odnosno Republici Srbiji, sa kojom je Republika Srpska zaključila Sporazum o uspostavljanju specijalnih paralelnih odnosa 2006. godine. Nadalje, ističe da je predmetna zakonska odredba nepotrebna, nejasna i neprovodiva, te da će ista stvoriti diskriminatorne administrativne prakse i vrijeđati vitalni nacionalni interes bošnjačkog naroda, jer je nemoguće da se na istom mjestu i u isto vrijeme istaknu sve zastave, grbovi ili izvedu sve himne, na način kako je to propisano osporenim normativnim rješenjem. Zbog toga, kako smatra podnosilac zahtjeva, postoje određeni problemi u pogledu primjene osporene odredbe, jer je sporno pitanje jasnog utvrđivanja koje su to države sa čijim simbolima pojedini ili svi konstitutivni narodi ili ostali građani u Republici Srpskoj imaju zajedničko istorijsko, kulturno i tradicionalno nasljeđe. U vezi s tim navodi da ne postoji strana država sa kojom bi bošnjački konstitutivni narod mogao povezati svoj identitet, kulturu i tradiciju, te da se u tom smislu najviše povezuje sa Bosnom i Hercegovinom, u kojoj su se oblikovale njihove ključne identitetske karakteristike. Podnosilac zahtjeva istovremeno ističe da bi sa ciljem zaštite vitalnog nacionalnog interesa bošnjačkog naroda ovaj narod mogao odrediti neku državu čiji bi simboli bili korišćeni u kontekstu sporne norme. Konačno, u Obrazloženju se iznosi stav da je predloženi zakon nepotreban, diskriminatoran i nesprovodiv, te da ga nije moguće korigovati putem amandmana, zbog čega ga Klub delegata bošnjačkog naroda u cijelosti osporava. U vezi sa svim iznesenim navodima, podnosilac zahtjeva ukazuje na Odluku Ustavnog suda Bosne i Hercegovine broj U-4/04 od 31. marta 2006. godine i Odluku Vijeća za zaštitu vitalnog interesa Ustavnog suda Republike Srpske broj UV-4/07 od 25. jula 2007. godine, nalazeći u ove dvije odluke potvrdu argumenata iznesenih u ovom zahtjevu za zaštitu vitalnog nacionalnog interesa bošnjačkog naroda.
Polazeći od citiranih odredaba Ustava, te uzimajući u obzir navode Kluba delegata bošnjačkog naroda koji su izneseni u Obrazloženju Odluke o pokretanju postupka zaštite vitalnog nacionalnog interesa bošnjačkog naroda, Vijeće je utvrdilo da predmetnim Zakonom o dopuni Zakona o upotrebi zastave, grba i himne, nije povrijeđen vitalni nacionalni interes bošnjačkog naroda.
Naime, osporenom odredbom je, pored ostalog, predviđeno da se zajedno sa isticanjem zastave i grba/amblema Republike Srpske i izvođenjem himne Republike Srpske mogu isticati zastave i grbovi i izvoditi himne stranih država sa kojima Republika Srpska ima potpisan Sporazum o uspostavljanju specijalnih paralelnih odnosa. U vezi sa navodima podnosioca zahtjeva kojima ukazuje na navedeni sporazum, Vijeće je konstatovalo da je 26. septembra 2006. godine Republika Srpska sa Republikom Srbijom zaključila Sporazum o uspostavljanju specijalnih paralelnih odnosa, prema kojem će, u skladu sa Opštim okvirnim sporazumom za mir u Bosni i Hercegovini i ustavima Republike Srpske i Bosne i Hercegovine unapređivati saradnju u oblastima privrede, planiranja, zakonodavstva, privatizacije i denacionalizacije, nauke i tehnologije, obrazovanja, kulture i sporta, zdravstva i socijalne politike, informisanja, turizma i zaštite okoline, zaštite sloboda i prava građana u skladu sa najvišim međunarodnim priznatim standardima i suzbijanju kriminala.
Međutim, istovremeno je istim članom osporenog zakona predviđeno da se zajedno sa isticanjem zastave i grba/amblema Republike Srpske i izvođenjem himne Republike Srpske mogu isticati zastave i grbovi i izvoditi himne stranih država sa kojima pojedini ili svi konstitutivni narodi ili ostali ili građani u Republici Srpskoj imaju zajedničko istorijsko, kulturno i tradicionalno nasljeđe. Prema tome, po ocjeni Vijeća, na ovaj način se nedvosmisleno ostavlja mogućnost da se prilikom održavanja određenih svečanosti, manifestacija ili sličnih okupljanja od značaja za Republike Srpsku, odnosno u situacijama definisanim ovim zakonom, istaknu zastave i grbovi i izvedu himne drugih država sa kojima se identifikuju pojedini ili svi konstitutivni narodi i pripadnici ostalih, u pogledu zajedničkog istorijskog, kulturnog i tradicionalnog nasljeđa. Dakle, kako iz navedenog proizlazi, pripadnici svih konstitutivnih naroda i ostali građani su osporenim propisivanjem stavljeni u ravnopravan položaj i tretirani su jednako u pogledu pitanja koje uređuje predmetna zakonska odredba, odnosno niko nije privilegovan u tom smislu. Zbog toga je Vijeće ocijenilo da su neosnovani navodi podnosioca zahtjeva da je bošnjački narod diskriminisan predmetnim zakonom, jer, prema ocjeni Vijeća, iz sadržaja osporene norme jasno proizlazi da se nijednom od konstitutivnih naroda, pa tako ni bošnjačkom, ne osporava i ne oduzima mogućnost da zajedno sa isticanjem zastave i grba/amblema Republike Srpske i izvođenja himne Republike Srpske, istaknu zastave i grbove i izvode himne država sa kojima, po njihovom mišljenju, imaju zajedničko istorijsko, kulturno i tradicionalno nasljeđe.
Značajan dio Obrazloženja zahtjeva Kluba delegata bošnjačkog naroda odnosi se na pitanje primjene osporene norme predmetnog zakona, jer podnosilac zahtjeva, smatrajući da je ista neprimjenjiva u praksi i nepotrebna, te da ne postoji strana država sa kojom bi se ovaj narod identifikovao u smislu ove norme, dolazi do zaključka da je time povrijeđen vitalni nacionalni interes bošnjačkog naroda. Vijeće, međutim, smatra da se ovakvi navodi ne mogu dovesti u kontekst ustavnih garancija zaštite vitalnih nacionalnih interesa definisanih al. 2, 6. i 9. Amandmana LXXVII na Ustava Republike Srpske, kojim je dopunjen član 70. Ustava, na koje se, u konkretnom slučaju, poziva podnosilac zahtjeva, te da, pored toga, pitanje primjene osporenih normativnih rješenja, kao i njihovo tumačenje, nisu u okviru nadležnosti Vijeća za zaštitu vitalnog interesa Ustavnog suda Republike Srpske.
Pored toga, Vijeće je ocijenilo neosnovanim i navode podnosioca zahtjeva da se osporenim propisivanjem izjednačavaju simboli i himna Republike Srpske sa zastavama, grbovima i himnama država koje su adresati predmetne zakonske norme, čime su narušeni vitalni nacionalni interesi bošnjačkog naroda. Ovakav stav je, evidentno, posljedica pogrešnog tumačenja osporenog zakona, jer se iz sadržaja ove odredbe, po mišljenju Vijeća, ne može doći do takvog zaključka. Naime, nesumnjivo je da predmetnom odredbom zakonodavac daje samo mogućnost da se zajedno sa isticanjem zastave i grba/amblema Republike Srpske i izvođenja himne Republike Srpske, istaknu zastave i grbovi i izvode himne država sa kojima, svi ili pojedini konstitutivni narodi ili ostali imaju zajedničko istorijsko, kulturno i tradicionalno nasljeđe, te se, dakle, ne radi o imperativnoj normi koja propisuje bilo kakvu obavezu u tom smislu, već ostavlja na dispoziciju adresatima da li će je primijeniti i na koji način.
Konačno, po mišljenju Vijeća, u konkretnom slučaju nije relevantno pozivanje podnosioca zahtjeva na Odluku Ustavnog suda Bosne i Hercegovine broj U-4/04 od 31. marta 2006. godine i Odluku Vijeća za zaštitu vitalnog interesa Ustavnog suda Republike Srpske broj UV-4/07 od 25. jula 2007. godine, jer se radi o zakonima koji su različitog sadržaja u odnosu na predmetni zakon i različitim razlozima osporavanja od strane podnosilaca zahtjeva u tim predmetima.
Saglasno naprijed navedenom, Vijeće je ocijenilo da se osporenim propisivanjem ne dovodi u neravnopravan položaj nijedan od konstitutivnih naroda, niti se pravi razlika među njima u pravu na uživanju garancija iz kruga vitalnih nacionalnih interesa definisanih al. 2, 6. i 9. Amandmana LXXVII kojim je dopunjen član 70. Ustava Republike Srpske, slijedom čega Zakon o dopuni Zakona o upotrebi zastave, grba i himne, broj 02/1-021-1273/24, koji je Narodna skupština Republike Srpske izglasala na jedanaestoj redovnoj sjednici održanoj 5. novembra 2024. godine, ne dovodi do povrede vitalnog nacionalnog interesa konstitutivnog bošnjačkog naroda.
Na osnovu izloženog Vijeće je odlučilo kao u izreci ove odluke.
Ovu odluku Vijeće za zaštitu vitalnog interesa je donijelo u sastavu: predsjedavajući Zlatko Kulenović, predsjednik Ustavnog suda mr Džerard Selman i sudije: Vojin Bojanić, Svetlana Brković, Amor Bukić, prof. dr Darko Radić i prof. dr Ivanka Marković.
PREDSJEDAVAJUĆI
Vijeća za zaštitu vitalnog interesa
Ustavnog suda Republike Srpske
Zlatko Kulenović
Broj: UV-6/24
30. decembar 2024. godine