Ustavni sud Republike Srpske, na osnovu člana 115. Ustava Republike Srpske i člana 60. stav 1. tačka d) Zakona o Ustavnom sudu Republike Srpske („Službeni glasnik Republike Srpske“ br. 104/11 i 92/12), na sjednici održanoj 26. aprila 2017. godine, d o n i o  j e

O D L U K U

 Odbija se prijedlog za utvrđivanje neustavnosti člana 15. stav 1. i člana 18. Zakona o izmjenama i dopunama Zakona o socijalnoj zaštiti („Službeni glasnik Republike Srpske“ broj 90/16).

O b r a z l o ž e nj e

Prijedlogom Sindikalne organizacije JU Centar za socijalni rad Banja Luka pokrenut je pred Ustavnim sudom Republike Srpske (u daljem tekstu: Sud) postupak za ocjenjivanje ustavnosti člana 15. stav 1. i člana 18. Zakona o izmjenama i dopunama Zakona o socijalnoj zaštiti („Službeni glasnik Republike Srpske“ broj 90/16). Podnosilac prijedloga osporava navedene odredbe Zakona o izmjenama i dopunama Zakona o socijalnoj zaštiti u odnosu na čl. 10. i 110. Ustava Republike Srpske. U obrazloženju je navedeno da su ovim odredbama stručni radnici koji imaju do 20 godina radnog iskustva i koji su zasnovali radni odnos u ustanovi socijalne zaštite po tada važećim propisima o socijalnoj zaštiti i o radu, kojima, kako je navedeno, nije bila propisana obaveza polaganja stručnog ispita nakon određenog pripravničkog staža, dovedeni u neravnopravan položaj u odnosu na stručne radnike koji imaju 20 i više godina radnog staža. Uz to, pozivajući se na član 110. Ustava Republike Srpske podnosilac prijedloga smatra da osporene odredbe Zakona imaju retroaktivno dejstvo. S obzirom na to da je predmetnim zakonom određen rok za polaganje stručnog ispita i da mogu nastati određene posljedice za stručne radnike, predloženo je donošenje odluke Suda po hitnom postupku.               

U odgovoru Narodne skupštine Republike Srpske navodi se: da podnosilac prijedloga na nepotpun i pogrešan način tumači ustavne odredbe, na koje se poziva; da bi se moglo govoriti o diskriminatornim elementima određenih odredbi, mora postojati različit tretman lica koja se nalaze u istim ili sličnim okolnostima; te da je osnovni razlog za osporeno normiranje cjelishodna procjena zakonodavca da su stručni radnici obavezni da za rad u oblasti socijalne zaštite imaju položen stručni ispit. Pritom, ističe se da je zakonodavac ovlašćen da procjenjuje da li, i u kojoj mjeri, objektivna različitost opravdava različito tretiranje u istoj ili sličnoj situaciji, odnosno da prava i obaveze određenih istovrsnih ili sličnih grupa reguliše na različit način, ako za to postoje opravdani razlozi. Uz to, smatraju da osporene zakonske odredbe nemaju povratno dejstvo, kako to navodi podnosilac prijedloga. Pored toga, u odgovoru se navodi da je neprihvatljivo poređenje osporenih odredbi Zakona sa Zakonom o radu, kao opštim propisom, jer se u konkretnom slučaju radi o materijalnom propisu koji, u opštem interesu, propisuje način i postupak, te uslove za rad u ustanovama socijalne zaštite. Ističe se da podneseni prijedlog suštinski odražava nezadovoljstvo njegovog podnosioca sa predmetnim zakonskim rješenjem kojim je regulisana relevantna materija, ali da isti iz tih razloga ne može biti predmet ocjene pred Sudom. Predlaže se da Sud odbije podneseni prijedlog.    

Osporenom odredbom člana 15. stav 1. Zakona o izmjenama i dopunama Zakona o socijalnoj zaštiti („Službeni glasnik Republike Srpske“ broj 90/16) propisano je da se u članu 93. u stavu 1. poslije riječi „zaštite“ brišu riječi „nakon obavljanja pripravničkog staža“.

Osporenim članom 18. ovog zakona je propisano da se poslije člana 147. dodaje novi član 147a, koji glasi:

"Stručni radnici koji imaju 20 godina radnog iskustva u oblasti socijalne, porodične i dječije zaštite, a nisu položili stručni ispit do dana stupanja na snagu ovog zakona obavezni su, u skladu sa odredbama člana 93. Zakona, da polažu stručni ispit uz priloženu potvrdu o radnom iskustvu u struci (stav 1). Stručni radnici iz stava 1. ovog člana dužni su da polože stručni ispit u roku od šest mjeseci od dana stupanja na snagu ovog zakona (stav 2). Stručni ispit nisu dužni da polažu stručni radnici zaposleni u ustanovama socijalne zaštite koji imaju najmanje 20 godina radnog iskustva u struci u oblasti socijalne, porodične i dječije zaštite (stav 3). Stručnim radnicima koji su položili stručni ispit za rad u organima republičke uprave do stupanja na snagu ovog zakona priznaje se taj ispit kao stručni ispit u oblasti socijalne zaštite (stav 4)."                      

Odredbama Ustava Republike Srpske u odnosu na koje podnosilac prijedloga osporava navedene odredbe Zakona o izmjenama i dopunama Zakona o socijalnoj zaštiti utvrđeno je da su građani Republike ravnopravni u slobodama, pravima i dužnostima, jednaki  pred zakonom i uživaju istu pravnu zaštitu bez obzira na rasu, pol, jezik, nacionalnu pripadnost, vjeroispovijest, socijalno porijeklo, rođenje, obrazovanje, imovno stanje, političko i drugo uvjerenje, društveni položaj ili drugo lično svojstvo (član 10), te da zakoni, drugi propisi i opšti akti ne mogu imati povratno dejstvo i da se samo zakonom može odrediti da pojedine njegove odredbe, ako to zahtijeva opšti interes utvrđen u postupku donošenja zakona, imaju povratno dejstvo (član 110).

Ostalim odredbama Ustava koje su, po ocjeni Suda, od značaja za ocjenjivanje ustavnosti osporenih odredbi Zakona utvrđeno je da se slobode i prava ostvaruju, a dužnosti ispunjavaju neposredno na osnovu Ustava, osim kada je Ustavom predviđeno da se uslovi za ostvarivanje pojedinih od njih utvrđuju zakonom, te da se zakonom može propisati način ostvarivanja pojedinih prava i sloboda samo kada je to neophodno za njihovo ostvarivanje (član 49. st. 1. i 2), te da Republika uređuje i obezbjeđuje, između ostalog, sistem javnih službi, radne odnose, socijalno osiguranje i druge oblike socijalne zaštite, u skladu sa Ustavom (tač. 11. i 12. Amandmana XXXII na Ustav, kojim je zamijenjen član 68. Ustava).

Ocjenjujući osnovanost razloga sadržanih u prijedlogu, Sud je utvrdio da je Zakonom o socijalnoj zaštiti („Službeni glasnik Republike Srpske“ br. 37/12 i 90/16)  uređen sistem socijalne zaštite, nosioci, korisnici i prava korisnika socijalne zaštite, postupak i uslovi za ostvarivanje prava, djelatnost ustanova socijalne zaštite, samostalno obavljanje poslova u oblasti socijalne zaštite, finansiranje, nadzor i druga pitanja od značaja za funkcionisanje i ostvarivanje socijalne zaštite građana (član 1). U okviru regulisanja funkcionisanja ustanova socijalne zaštite (čl. 80. do 98) propisano je da poslove socijalne zaštite u ustanovama socijalne zaštite obavljaju stručni saradnici i radnici na ostalim poslovima socijalne zaštite (član 90), te je predviđen stepen i vrsta školske spreme stručnih radnika. Odredbama člana 93. ovog zakona je propisano da stručni radnici zaposleni u ustanovama socijalne zaštite polažu stručni ispit za rad u oblasti socijalne zaštite (stav 1) pred komisijom koju rješenjem imenuje ministar (stav 2) i utvrđuje naknadu za rad iste (stav 3), da troškove polaganja stručnog ispita, koji su prihod budžeta Republike, snosi podnosilac zahtjeva (stav 4), čiju visinu utvrđuje ministar (stav 5), te da ministar donosi pravilnik o polaganju stručnog ispita u oblasti socijalne zaštite u roku od 90 dana od dana stupanja na snagu ovog zakona (stav 6), a kojim se propisuju uslovi i način obavljanja pripravničkog staža, postupak i program polaganja stručnog ispita za stručne radnike za rad u oblasti socijalne zaštite (stav 7). Osporenim članom 18, tj. članom 147a prelaznih i završnih odredbi Zakona, regulisano je da su stručni radnici, koji imaju do 20 godina radnog iskustva u oblasti socijalne, porodične i dječije zaštite, a nisu položili stručni ispit do dana stupanja na snagu ovog zakona, obavezni, u skladu sa članom 93. Zakona, da polažu stručni ispit uz priloženu potvrdu o radnom iskustvu u struci, u roku od šest mjeseci od dana stupanja na snagu ovog zakona, te da stručni radnici koji imaju najmanje 20 godina radnog iskustva u struci u oblasti socijalne, porodične i dječije zaštite nisu dužni polagati taj ispit, dok se stručnim radnicima koji su položili stručni ispit za rad u organima republičke uprave do stupanja na snagu ovog zakona priznaje kao stručni ispit u oblasti socijalne zaštite.

 Polazeći od navedenog Sud je ocijenio da osporene odredbe člana 15. stav 1. i člana 18. Zakona o izmjenama i dopunama Zakona o socijalnoj zaštiti nisu nesaglasne sa ustavnim načelom ravnopravnosti i jednakosti pred zakonom iz člana 10. Ustava. Naime, zakonodavac je, po ocjeni Suda, ovlašćen da uređuje sistem u oblasti radnih odnosa i socijalne zaštite, što podrazumijeva da propiše, pored uslova u pogledu stepena obrazovanja i zanimanja stručnih radnika, i položen stručni ispit nakon obavljenog pripravničkog staža, kao i obavezu kasnijeg polaganja stručnog ispita za rad u oblasti socijalne zaštite. Naime, Sud je ocijenio da je način na koji je osporenim odredbama Zakona propisana obaveza polaganja stručnog ispita, odnosno da stručni radnici zaposleni u ustanovama socijalne zaštite koji imaju najmanje 20 godina radnog iskustva u struci u oblasti socijalne zaštite nisu dužni da polažu stručni ispit, te da se stručnim radnicima koji su položili stručni ispit za rad u organima republičke uprave do stupanja na snagu ovog zakona priznaje taj ispit kao stručni ispit u oblasti socijalne zaštite, stvar zakonodavne politike i razloga cjelishodnosti, koje Sud, saglasno članu 115. Ustava Republike Srpske, nije nadležan da ocjenjuje. Prema tome, osporene odredbe Zakona jednako se odnose na sve zaposlene stručne radnike u ustanovama socijalne zaštite koji se nalaze u istoj ili sličnoj situaciji, a ustavni princip jednakosti iz člana 10. Ustava ne podrazumijeva jednakost u apsolutnom smislu te riječi, niti znači propisivanje istih uslova za sve, već garantuje jednakost onih koji se nađu u istoj ili sličnoj pravnoj situaciji. Na osnovu navedenog Sud je ocijenio da je zakonodavac saglasno navedenim ustavnim ovlašćenjima, u okviru prelaznih i završnih odredbi, uredio zatečenu pravnu situaciju u vrijeme donošenja Zakona, kojom se isključivo reguliše polaganje stručnog ispita stručnih radnika koji su obavljali poslove socijalne zaštite na dan stupanja na snagu Zakona. U pogledu navoda iz prijedloga da osporene odredbe Zakona imaju povratno dejstvo, Sud je ocijenio, s obzirom na to da je u postupku utvrđeno da Zakonom nije propisano povratno dejstvo osporenih odredbi, kao i da one takvo dejstvo nemaju, da ovakvim normiranjem nije povrijeđen član 110. Ustava Republike Srpske.          

Na osnovu izloženog odlučeno je kao u izreci ove odluke.

Ovu odluku Ustavni sud je donio u sastavu: predsjednik Suda mr Džerard Selman i sudije: Milenko Arapović, Vojin Bojanić, Amor Bukić, Zlatko Kulenović, prof. dr Duško Medić, Irena Mojović, prof. dr Marko Rajčević i akademik prof. dr Snežana Savić.