Ustavni sud Republike Srpske, na osnovu člana 115. Ustava Republike Srpske, člana 40. stav 5. i člana 61. stav 1. tačka g) Zakona o Ustavnom sudu Republike Srpske (''Službeni glasnik Republike Srpske'' broj 104/11 i 92/12), na sjednici održanoj 7. septembra 2016. godine,    d o n i o  je

R J E Š E Nj E

     Ne prihvata se inicijativa za ocjenjivanje ustavnosti članova 11. i 12. Zakona o izmjenama i dopunama Zakona o stvarnim pravima (“Službeni glasnik Republike Srpske” broj 95/11).

O b r a z l o ž e nj e

       Duško Đerić iz Banje Luke dao je Ustavnom sudu Republike Srpske inicijativu za pokretanje postupka za ocjenjivanje ustavnosti članova 11. i 12. Zakona o izmjenama i dopunama Zakona o stvarnim pravima (“Službeni glasnik Republike Srpske” broj 95/11). U inicijativi i dopuni inicijative navodi se da je osporenim zakonskim odredbama narušeno pravo svojine koje je garantovano članom 56. Ustava, zatim načelo ravnopravnosti i jednakosti pred zakonom iz člana 10. Ustava, kao i član 54. Ustava, prema kojem svi oblici svojine imaju jednaku pravnu zaštitu. Pored toga, davalac inicijative smatra da je osporeno propisivanje suprotno i preambuli Ustava Republike Srpske, koja sadrži garancije zaštite ljudskih prava. U inicijativi se takođe ističe da primjena predmetnih zakonskih odredaba onemogućava vraćanje nacionalizovanih nepokretnosti građanima, te se iznosi stav da ove nepokretnosti ne bi smjele biti predmet prenosa, otuđivanja ili drugog vida raspolaganja do donošenja propisa o restituciji. Obrazlažući ovakav stav, davalac inicijative iznosi lični primjer u kojem navodi da je nasljednik ranijeg vlasnika nekretnina koje su bile predmet nacionalizacije i koje do usvajanja osporenog Zakona o izmjenama i dopunama Zakona o stvarnim pravima nisu mogle biti prometovane dok se ne riješi pitanje restitucije, ali da su se usvajanjem osporenih zakonskih rješenja stekli uslovi da Republika raspolaže ovim nepokretnostima i tako osujeti njegovo pravo na vraćanje imovine koja je oduzeta bez naknade. Pored toga, davalac inicijative ukazuje na to da su vjerskim zajednicama na području opštine Banja Luka, kao i fizičkim licim u nekim drugim opštinama, vraćene nacionalizovane nepokretnosti, te u ovoj činjenici nalazi povredu načela ravnopravnosti i jednakosti subjekata prava, prilikom primjene osporenih zakonskih odredaba. Shodno navedenom, predlaže da Sud utvrdi da predmetne odredbe Zakona o izmjenama i dopunama Zakona o stvarnim pravima nisu u saglasnosti sa Ustavom Republike Srpske.

    Narodna skupština Republike Srpske nije dostavila odgovor na navode iz inicijative.

    Osporenim članom 11. Zakona o izmjenama i dopunama Zakona o stvarnim pravima (“Službeni glasnik Republike Srpske” broj 95/11), propisano je da se poslije člana 349. Zakona o stvarnim pravima (“Službeni glasnik Republike Srpske” br. 124/08 i 58/09), dodaje novi član 349a. koji glasi:

"Obveznici restitucije

Član 349a.

1. Nosilac prava svojine koji je to pravo stekao pretvaranjem prava upravljanja, korišćenja ili raspolaganja na nepokretnostima u društvenoj, odnosno državnoj svojini, na osnovu Zakona, biće obveznik naturalne ili novčane restitucije na tim nepokretnostima u postupku restitucije, ukoliko poseban zakon o restituciji drugačije ne odredi.

2. U slučaju da je nosilac prava vlasništva iz stava 1. prestao postojati u postupku stečaja, likvidacije ili po drugom pravnom osnovu, Republika Srpska biće obveznik naturalne ili novčane restitucije.

Prema osporenom članu 12. predmetnog zakona, brišu se naslovi i članovi 350, 351, 352, 353. i 354. Zakona o stvarnim pravima (“Službeni glasnik Republike Srpske” br. 124/08 i 58/09).

    U postupku ocjenjivanja osporenih zakonskih odredaba, Sud je imao u vidu da je tač. 5, 6. i 18. Amandmana XXXII na Ustav Republike Srpske, kojim je zamijenjen član 68. Ustava, utvrđeno da Republika uređuje i obezbjeđuje, između ostalog, ostvarivanje i zaštitu ljudskih prava i sloboda, svojinske i obligacione odnose i zaštitu svih oblika svojine, pravni položaj preduzeća i drugih organizacija, kao i druge odnose od interesa za Republiku, u skladu sa Ustavom. Nadalje, u konkretnom slučaju Sud je uzeo u obzir i odredbu člana 54. Ustava, prema kojem svi oblici svojine imaju jednaku pravnu zaštitu, kao i člana 58. stav 1. kojim je utvrđeno da se svojinska prava i obaveze nad sredstvima u društvenoj svojini i uslovi pod kojima se ta sredstva prenose u druge oblike svojine uređuju zakonom.

  U skladu sa navedenim ustavnim ovlašćenjima, a imajući u vidu činjenicu da su usljed društveno-ekonomskih promjena nastupile i promjene u svojinskopravnim odnosima, Zakonom o stvarnim pravima su, u kontekstu novonastalih odnosa u ovoj oblasti, na cjelovit način uređeni sticanje, korišćenje, raspolaganje, zaštita, ograničenja i prestanak prava svojine, drugih stvarnih prava i državine. Tako su, pored ostalog, ovim zakonom regulisani uslovi i postupak za promet i raspolaganje nepokretnostima u svojini Republike, te je osporenim odredbama Zakona propisano da su nosioci prava svojine koja je stečena pretvaranjem prava upravljanja, korišćenja ili raspolaganja na nepokretnostima u društvenoj, odnosno državnoj svojini, obveznici restitucije na tim nepokretnostima. U vezi s tim, brisane su odredbe osnovnog teksta ovog zakona koje se odnose na zabranu raspolaganja poljoprivrednim i drugim zemljištem u društvenoj svojini, koje je pribavljeno na osnovu ranijih propisa o agrarnoj reformi, nacionalizaciji, eksproprijaciji i konfiskaciji u periodu nakon Drugog svjetskog rata i za vrijeme socijalističkog društvenog uređenja.  

   Imajući u vidu navedene ustavne odredbe, Sud je ocijenio da propisivanjem iz osporenih članova 11. i 12. Zakona o izmjenama i dopunama Zakona o stvarnim pravima, nije došlo do povrede ustavnih garancija na koje ukazuje davalac inicijative, odnosno da je ovakvo normiranje izvršeno u okviru ustavnih ovlašćenja zakonodavca iz tačke 6. Amandmana XXXII na Ustav Republike Srpske, kojim je zamijenjen član 68. Ustava Republike Srpske, prema kojoj Republika uređuje i obezbjeđuje svojinske i obligacione odnose i zaštitu svih oblika svojine. Zakonodavac, dakle, saglasno ovim ustavnim ovlašćenjima, a u skladu sa utvrđenim ustavnim principima, uređuje sticanje i prestanak prava svojine, kao i promjene svojinskih odnosa. Pored toga, Sud je cijenio i činjenicu da Ustav Republike Srpske izričito ne utvrđuje pravo na vraćanje oduzete imovine, već generalno, na opšti način pruža zaštitu imovinskih prava građana. Shodno navedenom, a imajući u vidu sve aspekte nastale svojinske transformacije – izvršeno pretvaranje prava upravljanja, korišćenja i raspolaganja na nepokretnostima u društvenoj, odnosno državnoj svojini u pravo svojine, osporenim odredbama Zakona o izmjenama i dopunama Zakona o stvarnim pravima, koje su svrstane u prelazne odredbe, uređeno je i pitanje obveznika restitucije na napokretnostima koje su obuhvaćene ovim normama. Predmetno normiranje, po ocjeni Suda, ne dovodi u pitanje imovinska prava lica koja imaju potencijalni pravni interes na restituciju, odnosno vraćanje nepokretnosti koje su oduzete po ranijim propisima ili plaćanje novčane naknade za iste, već naprotiv, obezbjeđuje zaštitu njihovih imovinskih prava, kao i principa pravne sigurnosti. Naime, osporenom odredbom člana 11. predmetnog zakona, jasno su definisani subjekti koji će biti obveznici naturalne ili novčane restitucije na predmetnim nepokretnostima, zbog čega su, po ocjeni Suda, neosnovani navodi inicijatora da je ovakvim propisivanjem onemogućeno vraćanje nacionalizovanih nepokretnosti, te da se time zadire u Ustavom garantovana imovinska prava građana. Sud smatra da davanje mogućnosti prenosa prava na nepokretnostima na koje se odnose osporeni članovi 11. i 12. predmetnog zakona, ne predstavlja istovremeno i povredu imovinskih prava lica koja imaju potencijalni pravni interes na restituciju tih nepokretnosti, jer je zakonodavac jasno definisao obveznike vraćanja kada budu doneseni relevantni propisi u tom smislu. Koji vid restitucije će biti moguće ostvariti kada se za to steknu uslovi – naturalnu ili novčanu, u zavisnosti je od konkretnih okolnosti u svakom pojedinačnom slučaju, na šta zakonodavac ne može uticati. Konačno, način na koji su uređeni predmetni pravni odnosi je, po mišljenju Suda,  odraz opredjeljenja i cjelishodne procjene zakonodavca, odnosno zakonodavne politike u regulisanju ove materije, čija ocjena, prema članu 115. Ustava, nije u domenu ustavnosudske kontrole.

  Pored toga, u pogledu navoda inicijative o povredi principa ravnopravnosti i jednakosti iz člana 10. Ustava prilikom primjene osporenih odredaba u praksi, Sud ukazuje na to da ocjena primjene zakonskih normi, shodno članu 115. Ustava, nije u okviru njegove nadležnosti. Isto tako, ovaj sud ne može ocjenjivati saglasnost osporenih zakonskih normi sa preambulom Ustava, s obzirom na činjenicu da preambula predstavlja uvodni dio Ustava koji nema normativno dejstvo. 

   Cijeneći da je u toku prethodnog postupka pravno stanje potpuno utvrđeno i prikupljeni podaci pružaju pouzdan osnov za odlučivanje, Sud je, na osnovu člana 40. stav 5. Zakona o Ustavnom sudu Republike Srpske, o ustavnosti članova 11. i 12. Zakona o izmjenama i dopunama Zakona o stvarnim pravima, odlučio bez donošenja rješenja o pokretanju postupka.

    Ovo rješenje Ustavni sud je donio u sastavu: predsjednik Suda mr Džerard Selman i sudije: Milenko Arapović, Vojin Bojanić, Amor Bukić, Zlatko Kulenović, prof. dr Duško Medić, Irena Mojović, prof. dr Marko Rajčević i akademik prof. dr Snežana Savić.