Ustavni sud Republike Srpske, na osnovu člana 115. Ustava Republike Srpske, člana 37. stav 1. tačka g), člana 40. stav 5. i člana 61. stav 1. tačka g) i d) Zakona o Ustavnom sudu Republike Srpske („Službeni glasnik Republike Srpske“ broj 104/11 i 92/12), na sjednici održanoj 13. jula 2016. godine, d o n i o  j e

R  J  E  Š  E  Nj  E

Ne prihvata se inicijativa za ocjenu ustavnosti člana 4. Zakona o izmjenama i dopunama Zakona o penzijskom i invalidskom osiguranju Republike Srpske („Službeni glasnik Republike Srpske“ broj 103/15).

Ne prihvata se inicijativa za pokretanje postupka za ocjenu ustavnosti člana 39. Zakona o penzijskom i invalidskom osiguranju Republike Srpske („Službeni glasnik Republike Srpske“ broj 134/11). 

Ne prihvata se inicijativa za obustavu izvršenja pojedinačnog akta, odnosno radnje preduzete na osnovu osporenih odredbi Zakona o penzijskom i invalidskom osiguranju Republike Srpske („Službeni glasnik Republike Srpske“ br. 134/11, 82/13 i 103/15).

O b r a z l o ž e nj e

Rade Milić i Čedo Zekić iz Kozluka, Željko Vidović iz Bijeljine, Dragan Jovičić iz Šekovića i Vitomir Miron iz Han Pijeska dali su Ustavnom sudu Republike Srpske (u daljem tekstu: Sud) inicijativu za pokretanje postupka za ocjenu ustavnosti člana 39. Zakona o penzijskom i invalidskom osiguranju Republike Srpske („Službeni glasnik Republike Srpske“ broj 134/11) i člana 4. Zakona o izmjenama i dopunama Zakona o penzijskom i invalidskom osiguranju Republike Srpske („Službeni glasnik Republike Srpske“ broj 103/15). Davaoci inicijative smatraju da osporene zakonske odredbe, kojima je propisano da se lice sa utvrđenim posebnim stažom ne može istog odreći, kao i da, izuzetno, pravo na starosnu penziju ima policijski službenik, službenik Sudske policije Republike Srpske i pripadnik službe obezbjeđenja – policajac kazneno-popravne ustanove u Republici Srpskoj kada navrši 40 penzijskog staža, bez obzira na godina života, nisu u saglasnosti sa načelom jednakosti građana utvrđenim članom 10. Ustava Republike Srpske, kao i u odnosu na čl. 41. do 43. predmetnog zakona. Smatraju da se osporenim rješenjem određena kategorija lica, u pogledu uslova penzionisanja i visine penzije, dovodi u nepovoljan položaj u odnosu na ostale osiguranike. U prilog tome davaoci inicijative navode da su u postupku penzionisanja i da će im se u penzijski staž uračunati i poseban staž u dvostrukom trajanju, te da će se, u dogledno vrijeme, u istoj situaciji naći znatan broj zaposlenih u Ministarstvu unutrašnjih poslova Republike Srpske. S obzirom na izloženo davaoci inicijative zaključuju da su osporenim zakonskim odredbama, pored navedenog člana 10. Ustava, povrijeđeni član 2. stav 2. Ustava Bosne i Hercegovine, član 14. Evropske konvencije za zaštitu ljudskih prava i osnovnih sloboda, član 1. Protokola broj 12 uz pomenutu Konvenciju, te čl. 2, 3. i 24. Zakona o zabrani diskriminacije („Službeni glasnik Bosne i Hercegovine“ broj 59/09). Predlažu da Sud do donošenja konačne odluke obustavi od izvršenja pojedinačne akte, odnosno radnje koje su preduzete na osnovu osporenih zakonskih odredbi. 

Rješenjem Ustavnog suda broj U-23/16 od 27. aprila 2016. godine, inicijative broj U-24/16, broj U-26/16 i broj U-29/16, pripojene su prvoprispjeloj inicijativi broj U-23/16 i odlučeno je da se vodi jedinstven postupak.                                                               

U odgovoru Narodne skupštine Republike Srpske na navode iz inicijative u predmetu broj U-20/16, kojim je osporen član 4. Zakona o izmjenama i dopunama Zakona o penzijskom i invalidskom osiguranju Republike Srpske („Službeni glasnik Republike Srpske“ broj 103/15), ističe se da davalac inicijative pogrešno tumači odredbe čl. 5, 10. i 108. Ustava Republike Srpske, na čije kršenje ukazuje. Takođe, smatraju da nepotpuno tumači i odredbe Zakona kojeg osporava, i da je previdio činjenicu da je, pored člana 42. stav 1. Zakona o penzijskom i invalidskom osiguranju Republike Srpske, kojim je predviđeno da osiguranik koji nema navršenih 65 godina života ima pravo na starosnu penziju kada navrši 60 godina života i 40 godina penzijskog staža, uz propisan prelazni period za primjenu ove zakonske odredbe, članom 43. istog zakona propisano da se osiguraniku koji ima navršen staž osiguranja sa uvećanim trajanjem, starosna granica za ostvarivanje prava na starosnu penziju iz člana 41. Zakona (65 godina života) snižava za ukupno uvećanje staža, te da je uvećanje staža predstavlja razliku između ukupno utvrđenog staža osiguranja sa uvećanim trajanjem i staža osiguranja u efektivnom trajanju za isti period, kao i da se starosna granica iz stava 1. ovog člana može snižavati najviše do 55 godina života. Dakle pomenutim zakonom su već propisani povoljniji uslovi za ostvarivanje prava na starosnu penziju za osiguranike koji rade na radnim mjestima sa povećanim rizikom u odnosu na ostale osiguranike, shodno cjelishodnoj procjeni zakonodavca. Saglasno navedenom, smatraju da je osporeni član 4. Zakona o izmjenama i dopunama Zakona o penzijskom i invalidskom osiguranju Republike Srpske u saglasnosti sa članom 10. Ustava, jer se isti jednako odnosi na sve osiguranike u istim pravnim situacijama, odnosno svi osiguranici su u jednakom položaju pri ostvarivanju konkretnih budućih prava. Pri tome, kako je navedeno, nema osnova za ocjenu saglasnosti osporene zakonske odredbe sa čl. 5. i 108. Ustava Republike Srpske, a eventualno drugačije uređenje predmetne materije nije ustavnopravno relevantno.

Osporenim članom 4. Zakona o izmjenama i dopunama Zakona o penzijskom i invalidskom osiguranju Republike Srpske („Službeni glasnik Republike Srpske“ broj 103/15) je propisano da se u članu 42. Zakona o penzijskom i invalidskom osiguranju Republike Srpske („Službeni glasnik Republike Srpske“ broj 134/11) dodaje novi stav 3. koji glasi: " izuzetno od stava 1. ovog člana, pravo na starosnu penziju ima policijski službenik, službenik Sudske policije Republike Srpske i pripadnik službe obezbjeđenja-policajac kazneno-popravne ustanove u Republici Srpskoj kada navrši 40 godina penzijskog staža, bez obzira na godine života".   

U postupku ocjenjivanja osporenog člana 4. Zakona o izmjenama i dopunama Zakona o penzijskom i invalidskom osiguranju Republike Srpske („Službeni glasnik Republike Srpske“ broj 103/15), Sud je imao u vidu da je Ustavom Republike Srpske utvrđeno: da se ustavno uređenje Republike temelji, pored ostalog, na garantovanju i zaštiti ljudskih sloboda i prava u skladu sa međunarodnim standardima, kao i socijalnoj pravdi (član 5. stav 1. alineja 1. i 3), da su građani Republike ravnopravni u slobodama, pravima i dužnostima, jednaki su pred zakonom i uživaju istu pravnu zaštitu bez obzira na rasu, pol, jezik, nacionalnu pripadnost, vjeroispovjest, socijalno porijeklo, rođenje, obrazovanje, imovno stanje, političko i drugo uvjerenje, društveni položaj ili drugo lično svojstvo (član 10), da se slobode i prava ostvaruju, a dužnosti ispunjavaju neposredno na osnovu Ustava, osim ako je Ustavom predviđeno da se uslovi za ostvarivanje pojedinih od njih utvrđuju zakonom, a da se zakonom može propisati način ostvarivanja pojedinih prava i sloboda samo kada je to neophodno za njihovo ostvarivanje (član 49. st. 1. i 2) i da Republika, između ostalog, uređuje i obezbjeđuje socijalno osiguranje i druge oblike socijalne zaštite (tačka 12. Amandmana HHHII na Ustav Republike Srpske, kojim je zamijenjen član 68. Ustava). 

Prilikom razmatranja osporene zakonske odredbe, Sud je imao u vidu i član 14. Evropske konvencije za zaštitu ljudskih prava i osnovnih sloboda, kojom je propisano da se uživanje prava i sloboda predviđenih ovom Konvencijom obezbjeđuje bez diskriminacije po bilo kom osnovu, kao što su pol, rasa, boja kože, jezik, vjeroispovijest, političko ili drugo mišljenje, nacionalno ili socijalno porijeklo, veza s nekom nacionalnom manjinom, imovno stanje, rođenje ili drugi status.

Takođe, odredbe člana 1. Protokola broj 12 uz ovu Konvenciju, prema kojim će se osigurati uživanje svih prava određenih zakonom bez diskriminacije po bilo kom osnovu kao što su pol, rasa, boja kože, jezik, vjera, političko ili drugo mišljenje, nacionalno ili socijalno porijeklo, pripadnost nacionalnoj manjini, imovina, rođenje ili drugi status i da javne vlasti neće ni prema kome vršiti diskriminaciju po bilo kojoj osnovi navedenoj u stavu 1.    

Saglasno navedenim ustavnim odredbama, Zakonom o penzijskom i invalidskom osiguranju Republike Srpske („Službeni glasnik Republike Srpske“ br. 134/11, 82/13 i 103/15) uređeno je penzijsko i invalidsko osiguranje građana, kao i prava i obaveze po ovom osnovu, odnosno obavezno penzijsko i invalidsko osiguranje na osnovu međugeneracijske solidarnosti i dobrovoljno penzijsko i invalidsko osiguranje za lica koja nisu obavezno osigurana po ovom zakonu (član 1), na način da se prava na osnovu tih osiguranja ostvaruju i koriste samo pod uslovima propisanim zakonom, čiji obim zavisi od dužine penzijskog staža osiguranika, visine plata i osnovica osiguranja na koje je plaćen doprinos za penzijsko i invalidsko osiguranje (član 3).

Relevantnim odredbama ovog zakona je propisano: da pravo na starosnu penziju ima osiguranik kada navrši 65 godina života i najmanje 15 godina staža osiguranja (član 41), da osiguranik koji nema navršenih 65 godina života ima pravo na starosnu penziju kada navrši 60 godina života i 40 godina penzijskog staža, dok osiguranik žena koja nema navršenih 65 godina života ima pravo na starosnu penziju kada navrši 58 godina života i 35 godina staža osiguranja (član 42), da se osiguraniku koji ima navršen staž osiguranja sa uvećanim trajanjem starosna granica za ostvarivanje prava na starosnu penziju iz člana 41. ovog zakona snižava za ukupno uvećanje staža, da je uvećanje staža razlika između ukupno utvrđenog staža osiguranja sa uvećanim trajanjem i staža osiguranja u efektivnom trajanju za isti period, te da se starosna granica iz stava 1. ovog člana može snižavati najviše do 55 godina života (član 43).

 Polazeći od navedenog, te imajući u vidu da Ustav ne garantuje obim prava po osnovu socijalnog osiguranja, što znači ni obim prava na penziju, niti uređuje uslove i način ostvarivanja prava po osnovu penzijskog i invalidskog osiguranja, pa tako ni prava na starosnu penziju, Sud je ocijenio, da se saglasno navedenim ustavnim odredbama pitanje uslova pod kojima se korisnicima prava iz penzijskog i invalidskog osiguranja ovo pravo obezbjeđuje uređuju zakonom. U pogledu načina na koji je osporenom odredbom člana 4. uređeno ovo pitanje, Sud je ocijenio da osporenim propisivanjem  nije povrijeđen princip jednakosti građana iz člana 10. Ustava, odnosno da se propisani uslovi i način ostvarivanja prava na starosnu penziju jednako odnose na sve osiguranike, koji se nalaze u istoj pravnoj situaciji propisanoj tom odredbom. Sud je ocijenio, da je propisivanje kao osporenom odredbom člana 4. da pravo na starosnu penziju ima policijski službenik, službenik Sudske policije Republike Srpske i pripadnik službe obezbjeđenja-policajac kazneno-popravne ustanove u Republici Srpskoj kada navrši 40 godina penzijskog staža, bez obzira na godine života, saglasno ovlašćenjima zakonodavca iz člana 68. tačka 12. Ustava da uredi i obezbijedi sistem u oblasti socijalnog osiguranja i stvar je zakonodavne politike koju Ustavni sud, saglasno odredbi člana 115. Ustava, nije nadležan da ocjenjuje.

Zbog svega navedenog, Sud je ocijenio da se osporenim propisivanjem ne dovode u pitanje garancije iz člana 14. Evropske konvencije za zaštitu ljudskih prava i osnovnih sloboda, te člana 1. Protokola broj 12 uz ovu Konvenciju. 

Ocjenjujući ustavnost osporenog člana 39. Zakona o penzijskom i invalidskom osiguranju Republike Srpske („Službeni glasnik Republike Srpske“ broj 134/11), Sud je utvrdio da Rješenjem broj U-53/13 od 19. marta 2014. godine („Službeni glasnik Republike Srpske“ broj 25/14), Ustavni sud Republike Srpske nije prihvatio inicijativu za ocjenu ustavnosti člana 39. Zakona o penzijskom i invalidskom osiguranju Republike Srpske („Službeni glasnik Republike Srpske“ br. 134/11 i 82/13). Ovim rješenjem Sud je ocijenio da je zakonodavac postupao u okviru svojih nadležnosti kada je korišćenje prava koja proizlaze iz utvrđenog posebnog staža podvrgnuo imperativnoj zakonskoj normi umjesto volji imaoca prava, tj. negativno normirao pravo na odricanje od utvrđenog stečenog prava, odnosno posebnog staža.

S obzirom na navedeno, Sud je, na osnovu člana 37. stav 1. tačka g) Zakona o Ustavnom sudu Republike Srpske („Službeni glasnik Republike Srpske“ broj 104/11 i 92/12), odlučio da ne prihvati inicijativu za pokretanje postupka za ocjenu ustavnosti člana 39. Zakona o penzijskom i invalidskom osiguranju Republike Srpske („Službeni glasnik Republike Srpske“ broj 134/11), jer je već odlučivao o istoj stvari.

U pogledu zahtjeva za ocjenu saglasnosti osporenih zakonskih odredbi sa Ustavom Bosne i Hercegovine i međusobne saglasnosti pojedinih odredbi osporenog Zakona, Sud je ocijenio da, prema članu 115. Ustava Republike Srpske, nije u njegovoj nadležnosti da ocjenjuje saglasnost zakona i drugih propisa Republike Srpske sa Ustavom Bosne i Hercegovine, kao ni međusobnu saglasnost, u ovom slučaju člana 39. Zakona o penzijskom i invalidskom osiguranju Republike Srpske („Službeni glasnik Republike Srpske“ broj 134/11) i člana 4. Zakona o izmjenama i dopunama Zakona o penzijskom i invalidskom osiguranju Republike Srpske („Službeni glasnik Republike Srpske“ broj 103/15), sa odredbama čl. 41. do 43. ovog zakona, te Zakonom o zabrani diskriminacije („Službeni glasnik Bosne i Hercegovine“ broj 59/09), koji je usvojila Parlamentarna skupština Bosne i Hercegovine.

Zahtjev za obustavu izvršenja pojedinačnog akta, odnosno radnje, koji su preduzeti na osnovu osporenih zakonskih odredbi, Sud nije prihvatio jer je donesena konačna odluka, u smislu odredbe člana 58. stav 1. Zakona o Ustavnom sudu Republike Srpske („Službeni glasnik Republike Srpske“ broj 104/11 i 92/12).     

Kako je u toku prethodnog postupka pravno stanje potpuno utvrđeno i prikupljeni podaci pružaju pouzdan osnov za odlučivanje, Sud je, na osnovu člana 40. stav 5. Zakona o Ustavnom sudu Republike Srpske („Službeni glasnik Republike Srpske“ broj 104/11 i 92/12), u ovom predmetu odlučio bez donošenja rješenja o pokretanju postupka. 

 Na osnovu izloženog odlučeno je kao u dispozitivu ovog rješenja.

Ovo rješenje Ustavni sud je donio u sastavu: predsjednik Suda mr Džerard Selman i sudije: Milenko Arapović, Vojin Bojanić, Amor Bukić, Zlatko Kulenović, prof. dr Duško Medić, Irena Mojović, prof. dr Marko Rajčević, akademik prof. dr Snežana Savić.