Ustavni sud Republike Srpske, na snovu člana 115. Ustava Republike Srpske, člana 61. stav 1. tačka g) Zakona o Ustavnom sudu Republike Srpske („Službeni glasnik Republike Srpske“ br. 104/11 i 92/12), na sjednici održanoj 27. aprila 2016. godine, d o n i o   j e

R J E Š E Nj E

            Ne prihvata se inicijativa za ocjenjivanje ustavnosti člana 8a. stav 3. Zakona o privatizaciji državnog kapitala u preduzećima („Službeni glasnik Republike Srpske“ br. 51/06, 1/07, 53/07, 41/08, 58/09, 79/11 i 28/13).

O b r a z l o ž e nj e

Igor Sjerikov iz Banjaluke dao je Ustavnom sudu Republike Srpske (u daljem tekstu: Sud) inicijativu za pokretanje postupka za ocjenjivanje ustavnosti člana 1. Zakona o izmjeni i dopuni Zakona o privatizaciji državnog kapitala u preduzećima („Službeni glasnik Republike Srpske“ broj 79/11), u dijelu koji se odnosi na stav 3. izmijenjenog člana 8a. Zakona o privatizaciji državnog kapitala u preduzećima („Službeni glasnik Republike Srpske“ br. 51/06, 1/07, 53/07, 41/08 i 58/09), a što u prirodi odgovara članu 8a. stav 3. Zakona o privatizaciji državnog kapitala u preduzećima („Službeni glasnik Republike Srpske“ br. 51/06, 1/07, 53/07, 41/08, 58/09, 79/11 i 28/13) (u daljem tekstu: Zakon). Osporena odredba Zakona, koja propisuje isključivu stranačku legitimaciju privatizovanog preduzeća i Pravobranilaštva Republike Srpske (u daljem tekstu: Pravobranilaštvo) u postupcima u kojima se odlučuje o pravu svojine na nepokretnostima koje su u početnom bilansu stanja prikazane kao imovina preduzeća, onemogućava trećim licima, registrovanim vlasnicima ovih nepokretnosti, da kao stranke u postupku ravnopravno zastupaju svoje interese. Dodatno se ističe da je predmet kupoprodaje u postupku privatizacije, u skladu sa članom 4. Zakona o privatizaciji državnog kapitala u preduzećima („Službeni glasnik Republike Srpske“ broj 51/06), bio državni kapital u preduzećima, tj. akcije, a ne nepokretnosti iz početnog bilansa stanja, te stoga kupci ovog kapitala ne bi trebalo da su u mogućnosti da ostvare prenos prava svojine i na nepokretnostima. S obzirom na izloženo, davalac inicijative smatra da je osporeni član 8a. stav 3. Zakona u suprotnosti sa članom 56. stav 1. i članom 60. stav 1. Ustava Republike Srpske (u daljem tekstu: Ustav), članom 1. Protokola 1 uz Evropsku konvenciju o zaštiti ljudskih prava i osnovnih sloboda (u daljem tekstu: Konvencija), članom 23. Zakona o stvarnim pravima, članom 38. Zakona o opštem upravnom postupku i Zakonom o eksproprijaciji.

Razmatrajući datu inicijativu Sud je rješenjem od 25. novembra 2014. godine pokrenuo postupak za ocjenjivanje ustavnosti člana 8a. stav 3. Zakona o privatizaciji državnog kapitala u preduzećima („Službeni glasnik Republike Srpske“ br. 51/06, 1/07, 53/07, 41/08, 58/09, 79/11 i 28/13).

U odgovoru na rješenje o pokretanju postupka koji je dostavila Narodna skupština Republike Srpske navodi se da davalac inicijative pogrešno tumači Ustav i osporeni zakon, jer Zakon rješava pitanja od opšteg i javnog interesa i to određujući način uknjižbe u javnim evidencijama, a nikako način sticanja svojine na nepokretnostima, kako tvrdi inicijator. Zakonodavac je, kako se ističe, relevantnim propisivanjem uticao na otklanjanje zastoja u rješavanju imovinsko-pravnih odnosa koji su u vezi sa privatizacijom, čime je prevenirao vođenje upravnih sporova, a sve u funkciji zaštite prava na imovinu. Pored toga, u odgovoru se ukazuje da Ustavni sud nije nadležan da ocjenjuje saglasnost osporene zakonske odredbe sa Zakonom o stvarnim pravima, Zakonom o opštem upravnom postupku i Zakonom o eksproprijaciji, jer se radi o aktima iste pravne snage.

Osporena odredba člana 8a. stav 3. Zakona o privatizaciji državnog kapitala u preduzećima propisuje da su stranke u ovom postupku, /u kojem se odlučuje o pravu svojine podnosioca zahtjeva na objektu koji je bio predmet privatizacije i na zemljištu neophodnom za redovnu upotrebu tog objekta (član 8a. stav 2)/, preduzeće iz stava 1. ovog člana i Pravobranilaštvo Republike Srpske.

U postupku ocjenjivanja ustavnosti osporene odredbe Zakona Sud je imao u vidu da je Ustavom utvrđeno: da se ekonomsko i socijalno uređenje zasniva, između ostalog, na ravnopravnosti svih oblika svojine i slobodnom privređivanju (član 50); da se zakonom može ograničiti ili oduzeti pravo svojine uz pravičnu naknadu (član 56. stav 1); da se svojinska prava i obaveze nad sredstvima u društvenoj svojini i uslovi pod kojima se ta sredstva prenose u druge oblike svojine uređuju zakonom (član 58. stav 1); da se sredstva u društvenoj i državnoj svojini mogu otuđivati, po pravilu, samo po tržišnim kriterijumima (tačka 2. Amandmana XXXI na Ustav, kojim je zamijenjen stav 2. člana 58); da fizička i pravna lica ostvaruju svojinska prava na nepokretnosti prema njihovoj prirodi i namjeni, u skladu sa zakonom (član 60. stav 1); da Republika uređuje i obezbjeđuje svojinske i obligacione odnose i zaštitu svih oblika svojine, pravni položaj preduzeća i drugih organizacija i kontrolu zakonitosti raspolaganja sredstvima pravnih lica i druge odnose od interesa za Republiku, u skladu sa Ustavom (tač. 6, 9. i 18. Amandmana XXXII na Ustav, kojim je zamijenjen član 68).

            Sud je, takođe, uzeo u obzir da Zakon uređuje uslove i postupak za prodaju i prenošenje državnog kapitala u preduzećima, koji je u svojini Republike Srpske, u svojinu domaćih i stranih fizičkih i pravnih lica (član 1); da su predmet privatizacije akcije i učešća, kao i državni kapital u preduzećima koja se do dana stupanja na snagu ovog zakona nisu konstituisala u skladu sa Zakonom o preduzećima, odnosno u skladu sa Zakonom o javnim preduzećima (član 4); da na osnovu evidencije o izvršenoj privatizaciji državnog kapitala u preduzećima po odredbama Zakona o privatizaciji državnog kapitala u preduzećima („Službeni glasnik Republike Srpske“ br. 24/98, 62/02, 38/03 i 109/05) i odredbama Okvirnog zakona o privatizaciji preduzeća i banaka u Bosni i Hercegovini („Službeni glasnik Bosne i Hercegovine“, broj 14/98), Investiciono-razvojna banka Republike Srpske a. d. Banja Luka, po zahtjevu preduzeća, izdaje uvjerenje u kojem se označavaju nepokretnosti onako kako su u početnom bilansu stanja (program privatizacije) označene i iskazane u imovini preduzeća koje je bilo predmet izvršene privatizacije, kao i da na osnovu uvjerenja iz stava 1. ovog člana, zemljišnoknjižne, katastarske dokumentacije i izvoda iz sudskog registra o osnivanju preduzeća, a po zahtjevu preduzeća, Republička uprava za geodetske i imovinsko-pravne poslove provodi postupak i, nakon izvršenog uviđaja i izjašnjenja od strane lica geodetske struke u pogledu identifikovanja zemljišta ispod objekta i zemljišta neophodnog za redovnu upotrebu objekta, a po potrebi i izjašnjenja vještaka druge struke, donosi rješenje kojim se odlučuje o pravu svojine podnosioca zahtjeva na objektu koji je bio predmet privatizacije i na zemljištu neophodnom za redovnu upotrebu tog objekta, dok pravosnažno rješenje iz stava 2. ovog člana Republička uprava za geodetske i imovinskopravne poslove dostavlja nadležnom organu koji je dužan to rješenje provesti u javnim evidencijama o nepokretnostima (član 8a. st. 1, 2. i 4).          

Isto tako, Sud je imao u vidu da je Zakonom o Pravobranilaštvu Republike Srpske („Službeni glasnik Republike Srpske“ br. 16/05, 77/06, 119/08, 78/11) propisano da je Pravobranilaštvo samostalan organ koji u postupku pred sudovima i drugim nadležnim organima preduzima pravna sredstva radi zaštite imovinskih prava i interesa Republike Srpske, grada, opštine i njihovih organa i organizacija, te drugih organa i organizacija, koji nemaju svojstvo pravnog lica i nisu upisani u sudski registar, a finansiraju se iz Budžeta Republike Srpske, kao i da Pravobranilaštvo vrši i druge poslove određene zakonom (član 1. st.1. i 2).

Članom 38. Zakona o opštem upravnom postupku („Službeni glasnik Republike Srpske“ br. 13/02, 87/07 i 50/10) propisano je da je stranka lice po čijem je zahtjevu pokrenut postupak ili protiv koga se vodi postupak, ili koje radi zaštite svojih prava ili pravnih interesa ima pravo da učestvuje u postupku.

Sud je uzeo u obzir i da je članom 1. Protokola 1 uz Konvenciju zajemčeno  da svako fizičko i pravno lice ima pravo na neometano uživanje svoje imovine, te da niko ne može biti lišen svoje imovine, osim u javnom interesu i pod uslovima predviđenim zakonom i opštim načelima međunarodnog prava, kao i da prethodne odredbe ni na koji način ne utiču na pravo države da primenjuje zakone koje smatra potrebnim da bi regulisala korišćenje imovine u skladu s opštim interesima ili da bi obezbijedila naplatu poreza ili drugih dažbina ili kazni. 

Cijeneći citirane ustavne odredbe Sud je utvrdio da  zakonodavac nije prekoračio granice svojih ovlašćenja kada je osporenom odredbom Zakona legitimisao Pravobranilaštvo i preduzeće kao stranke u postupku iz člana 8a. stav 2. Zakona, u postupku odlučivanja o pravu svojine preduzeća na objektu koji je bio predmet privatizacije, odnosno na zemljištu neophodnom za njegovu redovnu upotrebu. Kako privatizacija podrazumijeva prodaju i prenošenje državnog kapitala u preduzećima, koji je u svojini Republike Srpske, u svojinu domaćih i stranih fizičkih i pravnih lica, to nije sporno da, u smislu člana 38. Zakona o opštem upravnom postupku, postoji veza, tj. pravo ili pravni interes Republike Srpske i privatizovanog preduzeća da učestvuju u postupku iz člana 8a. stav 2. Zakona. Imajući u vidu da Pravobranilaštvo, po sili zakona, između ostalog, zastupa i imovinska prava i interese Republike Srpske, Sud je utvrdio da se zakonodavac, normirajući kao u osporenom članu 8a. stav 3. Zakona, rukovodio cjelishodnom procjenom da će na propisani način interesi subjekata predmetnih pravnih odnosa biti optimalno zaštićeni. Osporenim normiranjem nije uskraćeno pravo trećim licima da postojanje imovinskih i drugih prava i interesa na relevantnim nekretninama ostvaruju u postupcima pred redovnim sudovima. Uzimajući u obzir sveukupnost izloženog, propisivanje iz člana 8a. stav 3. Zakona, prema ocjeni Suda, nema za posljedicu oduzimanje ni ograničenje imovinskih prava zajemčenih Ustavom i Konvencijom, niti, pak, vrijeđa druge odredbe Ustava, a na šta ukazuje davalac inicijative. Isto tako, u skladu sa članom 115. Ustava, nije u nadležnosti ovog suda da cijeni opravdanost cjelishodne procjene zakonodavca, niti da utiče na zakonodavnu politiku tako što će utvrditi potrebu, eventualnog, priznavanja stranačke legitimacije i drugim subjektima prava.

Pored ovoga, u pogledu navoda kojima se ukazuje na mogućnost zloupotrebe osporene zakonske odredbe u postupcima pred redovnim sudovima, kao i pitanja ispravnosti podataka o nekretninama iskazanim u početnom bilansu stanja, Sud je utvrdio da, shodno članu 115. Ustava, nije nadležan za ocjenu istih jer se ne može upuštati u primjenu zakona, niti u tačnost podataka o vrsti i obimu prava privatizovanog preduzeća na pojedinim nekretninama.

Takođe, prema članu 115. Ustava, Sud nije nadležan da cijeni međusobnu usaglašenost odredaba različitih zakona, odnosno, u konkretnom slučaju nesaglasnost Zakona o privatizaciji državnog kapitala u preduzećima sa Zakonom o stvarnim pravima, Zakonom o opštem upravnom postupku i Zakonom o eksproprijaciji, jer se se radi o propisima iste pravne snage.

        Na osnovu izloženog odlučeno je kao u izreci ovog rješenja.

       Ovo rješenje Ustavni sud je donio u sastavu: predsjednik Suda mr Džerard Selman i sudije: Milenko Arapović, Vojin Bojanić, Amor Bukić, Zlatko Kulenović, prof. dr Duško Medić, Irena Mojović, prof. dr Marko Rajčević i akademik prof. dr Snežana Savić.