Ustavni sud Republike Srpske, na osnovu člana 115. Ustava Republike Srpske i  člana 61. stav 1. tačka g) Zakona o Ustavnom sudu Republike Srpske („Službeni glasnik Republike Srpske“ br. 104/11 i 92/12), na sjednici održanoj 30. septembra 2015. godine, d o n i o  j e

R J E Š E Nj E

Ne prihvata se inicijativa za ocjenjivanje ustavnosti člana 21. Zakona o platama zaposlenih u oblasti prosvjete i kulture Republike Srpske („Službeni glasnik Republike Srpske“ broj 31/14).

O b r a z l o ž e nj e

Vojin Badnjar iz Ljubije dao je Ustavnom sudu Republike Srpske inicijativu za pokretanje postupka za ocjenu ustavnosti člana 21. Zakona o platama zaposlenih u oblasti prosvjete i kulture Republike Srpske („Službeni glasnik Republike Srpske“ broj 31/14), navodeći da isti ne sadrži odredbe kojima bi se zaposlenima jemčilo pravo na jednokratnu novčanu pomoć za posebne rezultate u radu, kao i novčanu pomoć u slučaju invalidnosti i dugotrajne bolesti, te pomoć u slučaju elementarnih nepogoda ili požara u stanu radnika. Pravo na predmetna novčana primanja je, međutim, utvrđeno drugim budžetskim korisnicima na koje se primjenjuje Zakon o platama zaposlenih u Ministarstvu unutrašnjih poslova („Službeni glasnik Republike Srpske“ broj 31/14), Zakon o platama zaposlenih u organima uprave Republike Srpske („Službeni glasnik Republike Srpske“ broj 31/14), Zakon o platama zaposlenih u institucijama pravosuđa Republike Srpske („Službeni glasnik Republike Srpske“ broj 31/14), te Zakon o platama zaposlenih u javnim službama Republike Srpske („Službeni glasnik Republike Srpske“ broj 31/14). Pored ovoga, ističe se da, osim Zakona o platama zaposlenih u oblasti prosvjete i kulture Republike Srpske, nijedan od prethodno navedenih zakona ne propisuje platni koeficijent manji od 11 za zaposlene sa VII stepenom stručne spreme, zbog čega su njihovi adresati u privilegovanom položaju u odnosu na prosvjetne radnike. Davalac inicijative smatra da su, propuštanjem zakonodavca da osporenim članom 21. Zakona uredi pravo na relevantna novčana primanja, povrijeđena prava zaposlenih u oblasti prosvjete zajemčena članom 10. Ustava Republike Srpske, kao i pravo na uživanje zakonom utvrđenih prava bez diskriminacije, a kako je zajemčeno Protokolom broj 12 uz Evropsku konvenciju o zaštiti ljudskih prava i osnovnih sloboda, jer su jedina kategorija budžetskih korisnika koja je izuzeta iz prava na predmetnu vrstu primanja. S obzirom na izloženo, predlaže se da Sud ocijeni da li je osporeno normiranje u suprotnosti sa članom 10. Ustava, ali i da Sud usvoji pojedinačne mjere s ciljem okončanja povrede, odnosno da, shodno članu 58. Zakona o Ustavnom sudu Republike Srpske, rješenjem, naloži Vladi Republike Srpske obustavu izvršenja osporenog Zakona do konačne odluke Suda, te zatraži od Narodne skupštine Republike Srpske hitne izmjene osporenog člana, a kako bi se spriječilo nastupanje neotklonjivih štetnih posljedica.

Razmatrajući datu inicijativu Sud je rješenjem od 26. juna 2014. godine pokrenuo postupak za ocjenjivanje ustavnosti i zakonitosti člana 21. Zakona o platama zaposlenih u oblasti prosvjete i kulture Republike Srpske ("Službeni glasnik Republike Srpske" broj 31/14). Istim rješenjem Sud nije prihvatio inicijativu za obustavu primjene  predmetnog zakona.

U odgovoru na rješenje o pokretanju postupka koji je Sudu dostavila Narodna skupština Republike Srpske navodi se da se prava utvrđena Zakonom o platama zaposlenih u oblasti prosvjete i kulture Republike Srpske jednako primjenjuju na sva lica zaposlena u institucijama prosvjete i kulture u Republici Srpskoj, odnosno da isti nije u suprotnosti sa članom 10. Ustava, kao i da mogućnost drugačijeg uređenja predmetne materije ne podrazumijeva da je pozitivno zakonodavstvo u suprotnosti sa Ustavom. Nadalje se, u kontekstu navoda o povredi člana 10. Ustava, ističe da davalac inicijative pogrešno tumači ovu ustavnu garanciju, te poredi lica koja spadaju u različite kategorije i imaju različit status. Zakonodavac smatra da davalac inicijative nastoji da, putem postupka ocjene ustavnosti, otvori proces izmjena i dopuna Zakona. Shodno navedenom, Narodna skupština predlaže da Sud ne prihvati datu inicijativu. 

 Osporenim članom 21. Zakona  o platama zaposlenih u oblasti prosvjete i kulture Republike Srpske („Službeni glasnik Republike Srpske“ broj 31/14) propisano je da zaposleni imaju pravo na: a) otpremninu pri odlasku u penziju i u slučaju ako se iz ekonomskih, organizacionih i tehnoloških razloga ukaže potreba za prestankom rada radnika, b) naknadu troškova prevoza prilikom dolaska na posao i vraćanja sa posla, v) naknadu za putne troškove službenih putovanja u skladu sa važećim propisima, g) jubilarnu nagradu, d) novčanu naknadu prilikom rođenja djeteta, đ) novčanu pomoć porodici u slučaju smrti radnika, e) novčanu pomoć u slučaju smrti člana uže porodice i ž) naknadu po osnovu obavljanja funkcije predsjednika ili povjerenika reprezentativne sindikalne organizacije (stav 1). U stavu 2. osporenog člana utvrđeno da se visina primanja iz stava 1. istog utvrđuje Posebnim kolektivnim ugovorom za zaposlene u oblasti obrazovanja i kulture Republike Srpske.

Razmatrajući predmetnu inicijativu Sud je imao u vidu da je članom 10. Ustava Republike Srpske utvrđeno da su građani Republike ravnopravni u slobodama, pravima i dužnostima, jednaki pred zakonom i uživaju istu pravnu zaštitu bez obzira na rasu, pol, jezik, nacionalnu pripadnost, vjeroispovijest, socijalno porijeklo, rođenje, obrazovanje, imovno stanje, političko i drugo uvjerenje, društveni položaj ili drugo lično svojstvo, a u skladu sa članom 39. stav 5. Ustava, svako po osnovu rada ima pravo na zaradu, u skladu sa zakonom i kolektivnim ugovorom. Članom 49. stavovi 1. i 2. Ustava utvrđeno je da se slobode i prava ostvaruju, a dužnosti ispunjavaju neposredno na osnovu Ustava, osim ako je Ustavom predviđeno da se uslovi za ostvarivanje pojedinih od njih utvrđuju zakonom, dok se zakonom može propisati način ostvarivanja pojedinih prava i sloboda samo kada je to neophodno za njihovo ostvarivanje. Tačkom 12. Amandmana XXXII na Ustav, kojim je zamijenjen član 68. Ustava, utvrđeno da Republika uređuje i obezbjeđuje, pored ostalog, radne odnose.

 Pored ovoga Sud je uzeo u obzir da član 1. Protokola broj 12 uz Evropsku konvenciju o zaštiti ljudskih prava i osnovnih sloboda propisuje opštu zabranu diskriminacije utvrđujući da je uživanje svih prava utvrđenih zakonom osigurano bez diskriminacije po bilo kom osnovu, kao što je pol, rasa, boja kože, jezik, vjeroispovijest, političko ili drugo mišljenje, nacionalno ili socijalno porijeklo, veza s nekom nacionalnom manjinom, imovinsko stanje, rođenje ili drugi status (stav 1), dok ni jedan organ vlasti ne smije nikoga diskriminisati ni po kojem osnovu, kao što je navedeno u stavu 1 (stav 2).

 Sud je utvrdio da je, saglasno navedenim ustavnim odredbama, zakonodavac  postupao u okviru svojih ovlašćenja regulišući predmet novčanih nadoknada na način kao u osporenom članu 21. Zakona o platama zaposlenih u oblasti prosvjete i kulture Republike Srpske („Službeni glasnik Republike Srpske“ broj 31/14). Zakonodavac, naime, propuštajući da zaposlenima u oblasti prosvjete i kulture utvrdi pravo na jednokratnu novčanu pomoć za posebne rezultate u radu, novčanu pomoć u slučaju invalidnosti i dugotrajne bolesti, te pomoć u slučaju elementarnih nepogoda ili požara u stanu radnika, nije, prema ocjeni Suda, povrijedio ustavne principe iz člana 10. Ustava, s obzirom da načelo ravnopravnosti ne podrazumijeva jednakost u apsolutnom smislu, već garantuje jednak tretman subjekata koji se nalaze u istim ili istovrsnim pravnim situacijama. Stoga poređenje prava iz rada i po osnovu rada koja ostvaruju adresati osporenog zakona sa korelativnim pravima službenika javne uprave, zaposlenih u ministarstvima, radnika u pravosuđu itd. nije od ustavnopravnog značaja, budući da se radi o potpuno različitim kategorijama subjekata prava, koji, pritom, obavljaju značajno različite vrste poslova, te imaju bitno različite obaveze i odgovornosti iz radnog odnosa. Po ocjeni Suda, zakonodavac ima diskreciju da posebnim zakonima, pa tako i inicijativom potenciranim Zakonom o platama zaposlenih u Ministarstvu unutrašnjih poslova („Službeni glasnik Republike Srpske“ broj 31/14), Zakonom o platama zaposlenih u organima uprave Republike Srpske („Službeni glasnik Republike Srpske“ broj 31/14), Zakonom o platama zaposlenih u institucijama pravosuđa Republike Srpske („Službeni glasnik Republike Srpske“ broj 31/14), te Zakonom o platama zaposlenih u javnim službama Republike Srpske („Službeni glasnik Republike Srpske“ broj 31/14), a na temelju opšteg principa, reguliše prava i obaveza po osnovu rada za pojedine kategorije zaposlenih na način različit od onog korišćenog u osporenom zakonu. Od značaja je, pritom, da li je ostvarivanje pojedinih prava iz rada i po osnovu rada koja su predviđena opštim propisima obezbijeđeno i kategorijama zaposlenih na koje se primjenjuju posebni propisi i to tako da sva lica u toj kategoriji zaposlenih, koja se nalaze u istoj situaciji, pravo ostvaruju na isti način. Pored toga, garantujući pravo na zaradu po osnovu rada, Ustav Republike Srpske ne jemči pravo na određenu vrstu prihoda niti utvrđuje visinu ove zarade. Ustav, takođe, ne poznaje ograničenja u pogledu nadležnosti zakonodavca da sistemskim ili posebnim zakonima reguliše pravo na zaradu po osnovu rada, što podrazumijeva njegovo ovlašćenje da, između ostalog, utvrdi i vrste primanja. Stoga, normirajući kao osporenim članom 21, zakonodavac nije onemogućio, niti ograničio pravo adresata Zakona na zaradu po osnovu rada, što je, prema ocjeni Suda, u saglasnosti sa članom 39. stav 5. Ustava. Regulisanje radnopravnih odnosa je, u ovom kontekstu, stvar cjelishodne procjene zakonodavca, čija opravdanost, prema članu 115. Ustava, nije u domenu ustavnosudske kontrole.

        Sud nije razmatrao konstataciju podnosioca inicijative da su, u okviru kategorije budžetskih korisnika, adresatima Zakona utvrđeni najniži platni koeficijenti, cijeneći da ista ne sadrži elemente ustavnopravnog osporavanja, te da je data u funkciji potkrijepljenja ranije izloženih navoda. Nadalje, kako se ni u jednom od u slučajeva nepropisivanja nadoknada ne radi o legislativom propustu, nije u nadležnosti ovog suda da ocjenjuje ustavnost norme kojom je njen donosilac propustio da uredi nešto što mu nije ni bilo u obavezi.

S obzirom na to da je Sud utvrdio da osporenim zakonskim normiranjem nisu povrijeđena relevantna Ustavom zajemčena prava, to ne postoji osnov za razmatranje eventualne diskriminacije u uživanju ovih prava, čiju zabranu garantuje član 1. Protokola broj 12 uz Konvenciju.

Isto tako, shodno članu 115. Ustava, nije u nadležnosti Suda da zakonodavcu nalaže intervencije u pogledu pojedinih legislativnih rješenja.

Na osnovu izloženog odlučeno je kao u dispozitivu ovog rješenja.

Ovo rješenje Ustavni sud je donio u sastavu: predsjednik Suda Džerard Selman i sudije: Milenko Arapović, Vojin Bojanić, Amor Bukić, Zlatko Kulenović, prof. dr Duško Medić, Irena Mojović, prof. dr Marko Rajčević i akademik prof. dr Snežana Savić. 

SUDIJA IZVJESTILAC                                                                       PREDSJEDNIK

                                                                                                                USTAVNOG SUDA

Prof. dr Marko Rajčević                                                                       Džerard Selman

Broj: U-50/14                                                                                       

30. septembar 2015. godine