Ustavni sud Republike Srpske, na osnovu člana 115. Ustava Republike Srpske, člana 37. stav 1. tačka g), člana 40. stav 5. i člana 61. stav 1. tačke g) i d) Zakona o Ustavnom sudu Republike Srpske (''Službeni glasnik Republike Srpske'' br. 104/11 i 92/12), na sjednici održanoj 26. juna 2014. godine, d o n i o je
R J E Š E Nj E
Ne prihvata se inicijativa za pokretanje postupka za ocjenu ustavnosti člana 37. i člana 47. stav 5. Zakona o penzijskom i invalidskom osiguranju ("Službeni glasnik Republike Srpske" broj 134/11 i 82/13).
O b r a z l o ž e nj e
Đorđe Hrvačević iz Banje Luke dao je Ustavnom sudu Republike Srpske inicijativu za pokretanje postupka za ocjenu ustavnosti člana 37. i člana 47. stav 5. Zakona o penzijskom i invalidskom osiguranju ("Službeni glasnik Republike Srpske" broj 134/11). U inicijativi se navodi da je članom 37. osporenog zakona, prema kojem se vrijeme provedeno na služenju obaveznog vojnog roka (koji je bio predviđen ranijim propisima) ne priznaje kao poseban penzijski staž, narušeno načelo ravopravnosti iz člana 10. Ustava Republike Srpske. Davalac inicijative, naime, ukazuje na to da su lica koja nisu služila obavezni vojni rok bila u mogućnosti da rade, ostvaruju pravo na platu, te na osnovu uplaćenih doprinosa ostvare i pravo na penzijski staž. Nasuprot tome, lica na služenju obaveznog vojnog roka nisu mogla da rade i ostvare poseban penzijski staž za to vrijeme, čime su, kako se navodi, dovedena u neravnopravan položaj. Pored toga, davalac inicijative je mišljenja da se u ovakvim okolnostima služenje obaveznog vojnog roka može smatrati prinudnim radom, što je suprotno članu 39. stav 2. Ustava. U pogledu osporene odredbe člana 47. stav 5. predmetnog zakona, kojim je godišnji lični koeficijent ograničen na maksimalnu vrijednost 4, u inicijativi se navodi da ovakvo propisivanje nije u saglasnosti sa čl. 10, 39. i 48. stav 1. Ustava. S obzirom na to da pravo na penziju proističe iz prava na rad, po osnovu kojeg se ostvaruje pravo na zaradu, na koju se plaćaju doprinosi, davalac inicijative smatra da se visina ličnog koeficijenta, a time i visina penzije koja proističe iz uplaćenih doprinosa, ne može ograničavati na način kako je to propisano osporenom zakonskom odredbom. Shodno navedenom, predlaže da Sud utvrdi da odredbe članova 37. i 47. stav 5. Zakona o penzijskom i invalidskom osiguranju nisu u saglasnosti sa Ustavom Republike Srpske.
U odgovoru na inicijativu koji je dostavila Narodna skupština Republike Srpske navodi se da su članom 10. Ustava Republike Srpske zagarantovani isključivo jednakost i ravnopravnost u ostvarivanju zakonom priznatih prava i obaveza i to za kategorije adresata koji se nalaze u istim ili sličnim pravnim situacijama, što je osporenim zakonom osigurano. Donosilac predmetnog zakona ukazuje na to da se u inicijativi pravi poređenje lica koja su služila vojni rok u odnosu na ona lica koja nisu, tako da se ne radi o istoj kategoriji adresata. Takođe ističe da, prema propisima na nivou Bosne i Hercegovine kojima je uređena oblast odbrane i oružanih snaga, nije predviđeno obavezno služenje vojnog roka, a da je prema ranijim propisima, lice na služenju obaveznog vojnog roka bilo osigurano za slučaj invalidnosti zbog povrede na radu ili profesionalne bolesti, ali da ni u tom periodu nije imalo staž osiguranja, niti poseban staž. Pored toga, Narodna skupština navodi da primjedba davaoca inicijative da osporenim propisivanjem nije uređen status lica za vrijeme provedeno na služenju obaveznog vojnog roka nije relevantana i ne može predstavljati predmet ocjene pred Ustavnim sudom, te da nije u nadležnosti tog suda da ocjenjuje da li je zakonodavno ovlašćenje trebalo biti iskorišćeno na drugačiji način.
Osporenim članom 37. Zakona o penzijskom i invalidskom osiguranju ("Službeni glasnik Republike Srpske" br. 134/11 i 82/13) propisano je: da se poseban staž u dvostrukom trajanju računa borcu, pripadniku oružanih snaga SFRJ ili vojnih formacija pod komandom tih snaga, za vrijeme oružanih sukoba na teritoriji te države od 17. avgusta 1990. do 19. maja 1992. godine i borcu, pripadniku Vojske Republike Srpske i pripadniku Ministarstva unutrašnjih poslova, za vrijeme oružanih sukoba na teritoriji bivše BiH od 19. maja 1992. do demobilizacije (stav 1. tačke a) i b)). Licima iz stava 2. u poseban staž u dvostrukom trajanju računa se i vrijeme provedeno u zarobljeništvu, kao i vrijeme provedeno na liječenju i medicinskoj rehabilitaciji, zbog posljedica bolesti ili povreda zadobijenih u oružanim sukobima i zarobljeništvu, a poseban staž u skladu sa st. 1. i 2. ovog člana utvrđuje Fond za penzijsko i invalidsko osiguranje Republike Srpske rješenjem, po osnovu pravosnažnog rješenja o kategorizaciji borca (st. 2. i 3.). Poseban staž, u skladu sa stavom 1. tačka b) i stavom 2. ovog člana, računa se zaključno sa danom demobilizacije, odnosno sa danom oslobađanja iz zarobljeništva ili završetka liječenja i medicinske rehabilitacije, a najdalje do 19. juna 1996. godine (stav 4).
Članom 47. stav 5. predmetnog zakona propisano je da godišnji lični koeficijent može iznositi najviše četiri.
U postupku ocjenjivanja ustavnosti člana 37. Zakona o penzijskom i invalidskom osiguranju Sud je imao u vidu da je tačkama 12. i 18. Amandmana XXXII na Ustav Republike Srpske, kojim je zamijenjen član 68. Ustava, utvrđeno da Republika uređuje i obezbjeđuje, između ostalog, socijalno osiguranje i druge oblike socijalne zaštite, kao i druge odnose od interesa za Republiku, u skladu sa Ustavom. Pored toga, Sud je uzeo u obzir i garancije iz člana 10. Ustava, prema kojem su građani ravnopravni u slobodama, pravima i dužnostima, jednaki pred zakonom i uživaju istu pravnu zaštitu bez obzira na rasu, pol, jezik, nacionalnu pripadnost, vjeroispovijest, socijalno porijeklo, rođenje, obrazovanje, imovno stanje, političko i drugo uvjerenje, društveni položaj ili drugo lično svojstvo. Isto tako, Sud je imao u vidu i odredbu člana 49. Ustava, kojim je utvrđeno da se slobode i prava ostvaruju, a dužnosti ispunjavaju neposredno na osnovu ustava, osim kada je Ustavom predviđeno da se uslovi za ostvarivanje pojedinih od njih utvrđuju zakonom, a zakonom se može propisati način ostvarivanja pojedinih prava i obaveza samo kada je to neophodno za njihovo ostvarivanje.
Saglasno naprijed navedenim ustavnim ovlašćenjima, Zakonom o penzijskom i invalidskom osiguranju ustanovljeno je, na načelima uzajamnosti i solidarnosti, obavezno i dobrovoljno penzijsko i invalidsko osiguranje, definisane su vrste prava koja se ostvaruju po osnovu ovog osiguranja, te uređeni uslovi za njihovo ostvarivanje i korišćenje. Tako je, u okviru regulisanja uslova za sticanje prava iz penzijskog i invalidskog osiguranja, propisano da penzijski staž, na osnovu kojeg se ostvaruju prava iz ovog zakona, obuhvata staž osiguranja i poseban staž (član 22. Zakona), a osporenom odredbom člana 37. ovog zakona propisane su kategorije lica kojima se računa poseban staž u dvostrukom trajanju, te način utvrđivanja ove vrste staža.
Imajući u vidu navedeno, Sud je ocijenio da normiranjem kao u osporenom članu 37. predmetnog zakona, odnosno činjenica da ovom odredbom nisu obuhvaćena i lica koja su prema ranijim propisima služila obavezni vojni rok, ne dovodi do povrede principa jednakosti i ravnopravnosti građana iz člana 10. Ustava, kako to smatra davalac inicijative. Prije svega, osporena zakonska odredba, prilikom propisivanja uslova za sticanje prava na poseban penzijski staž u dvostrukom trajanju, uopšte ne tretira adresate prema kriterijumu da li su služili obavezni vojni rok ili ne, a činjenica da određena kategorija lica nije obuhvaćena predmetnim zakonskim rješenjem, po ocjeni Suda, ne čini osporenu odredbu neustavnom. Ustav je, naime, dao u isključivu nadležnost zakonodavcu da uredi oblast socijalne zaštite i socijalnog osiguranja, te time i uslove za ostvarivanje prava po osnovu penzijskog i invalidskog osiguranja. Način na koji je ovom odredbom određen krug lica koja ostvaruju pravo na poseban staž u dvostrukom trajanju, stvar je cjelishodne procjene zakonodavca i predstavlja odraz zakonodavne politike u uređivanju predmetnih pravnih odnosa, te nije nadležnosti ovog suda da ocjenjuje da li su osporenom odredbom trebale biti obuhvaćene još neke kategorije lica. Pored toga, Sud ukazuje na to da ustavno načelo jednakosti i ravnopravnosti građana nije apsolutno, već garantuje jednak tretman subjekata koji se nalaze u istim pravnim situacijama prilikom realizacije prava i obaveza. U konkretnom slučaju davalac inicijative pravi poređenje lica koja su služila obavezni vojni rok prema ranijim propisima, sa licima koja to nisu, tako da je evidentno da se radi o različitim kategorijama subjekata, tako da se ovi navodi ne mogu razmatrati u smislu garancija iz člana 10. Ustava.
U pogledu osporenog člana 47. stav 5. Zakona o penzijskom i invalidskom osiguranju, Sud je konstatovao da rješenjem ovog suda broj U-20/12 od 26. juna 2013. godine ("Službeni glasnik Republike Srpske" broj 60/13) nije prihvaćena inicijativa za pokretanje postupka za ocjenu, između ostalog, člana 47. stav 5. Zakona o penzijskom i invalidskom osiguranju („Službeni glasnik Republike Srpske“ broj 134/11), jer je Sud ocijenio da je ova zakonska odredba u saglasnosti sa Ustavom Republike Srpske. S obzirom na to da je o ustavnosti osporenog člana 47. stav 5. predmetnog zakona već odlučeno, u pogledu ove odredbe inicijativa nije prihvaćena.
U odnosu na prigovor davaoca inicijative o povredi člana 39. stav 2. Ustava, odnosno da je služenje obaveznog vojnog roka prema ranijim propisima imalo karakter prinudnog rada, Sud je ocijenio da, prema članu 37. stav 1. tačka b) Zakona o Ustavnom sudu Republike Srpske ("Službeni glasnik Republike Srpske" br. 104/11 i 92/12), nije nadležan da razmatra ove navode, s obzirom na to da se radi o propisima koji su prestali da važe prije više od godinu dana od dana podnošenja inicijative, jer je oblast odbrane od 1. januara 2006. godine uređena zakonom donesenim na nivou Bosne i Hercegovine.
Kako je u toku prethodnog postupka pravno stanje potpuno utvrđeno i prikupljeni podaci pružaju pouzdan osnov za odlučivanje, Sud je, u skladu sa članom 40. stav 5. Zakona o Ustavnom sudu Republike Srpske, o ustavnosti osporene odredbe člana 37. Zakona o penzijskom i invalidskom osiguranju, odlučio bez donošenja rješenja o pokretanju postupka.
Na osnovu izloženog odlučeno je kao u izreci ovog rješenja.
Ovo rješenje Ustavni sud je donio u sastavu: predsjednik Suda Džerard Selman i sudije: Milenko Arapović, Vojin Bojanić, Amor Bukić, Zlatko Kulenović, Zoran Lipovac, prof. dr Duško Medić, prof. dr Marko Rajčević i akademik prof. dr Snežana Savić.
Broj: U-21/13 PREDSJEDNIK 26. jun 2014. godine USTAVNOG SUDA
Džerard Selman