Ustavni sud Republike Srpske, na osnovu člana 115. Ustava Republike Srpske, člana 40. stav 5. i člana 61. stav 1. tačka g) Zakona o Ustavnom sudu Republike Srpske („Službeni glasnik Republike Srpske“ br. 104/11 i 92/12), na sjednici održanoj 31. marta 2021. godine, donio  je 

R J E Š E Nj E

Ne prihvata se inicijativa za ocjenjivanje ustavnosti člana 15. Zakona o vanparničnom postupku („Službeni glasnik Republike Srpske“ br. 36/09 i 91/16), člana 11. stav 1. Zakona o izvršnom postupku („Službeni glasnik Republike Srpske“ br. 59/03, 85/03, 64/05, 118/07, 29/10, 57/12, 67/13, 98/14 i 66/18), člana 24. Zakona o krivičnom postupku („Službeni glasnik Republike Srpske“ br. 53/12, 91/17 i 66/18), čl. 11. i 12. Zakona o likvidacionom postupku („Službeni glasnik Republike Srpske“ broj 82/19), člana 13. Zakona o parničnom postupku („Službeni glasnik Republike Srpske“ br. 58/03, 85/03, 74/05, 63/07, 49/09 i 61/13), člana 95. Zakona o sudovima Republike Srpske („Službeni glasnik Republike Srpske“ br. 37/12, 44/15 i 100/17), čl. 6. i 36. stav 3. Zakona o upravnim sporovima („Službeni glasnik Republike Srpske“ br. 109/05 i 63/16) i člana 79. st. 1. i 2. i člana 112. Zakona o prekršajima Republike Srpske („Službeni glasnik Republike Srpske“ br. 63/14, 110/16 i 100/17).  

O b r a z l o ž e nj e

Stefan Mačkić iz Banjaluke dao je Ustavnom sudu Republike Srpske inicijativu za pokretanje postupka za ocjenjivanje ustavnosti člana 15. Zakona o vanparničnom postupku („Službeni glasnik Republike Srpske“ br. 36/09 i 91/16), člana 11. stav 1. Zakona o izvršnom postupku („Službeni glasnik Republike Srpske“ br. 59/03, 85/03, 64/05, 118/07, 29/10, 57/12, 67/13, 98/14 i 66/18), člana 24. Zakona o krivičnom postupku („Službeni glasnik Republike Srpske“ br. 53/12, 91/17 i 66/18  broj 82/19), ), čl. 11. i 12. Zakona o likvidacionom postupku („Službeni glasnik Republike Srpske“ broj 82/19), člana 13. Zakona o parničnom postupku („Službeni glasnik Republike Srpske“ br. 58/03, 85/03, 74/05, 63/07, 49/09 i 61/13), člana 95. Zakona o sudovima Republike Srpske („Službeni glasnik Republike Srpske“ br. 37/12, 44/15 i 100/17) i čl. 6. i 36. stav 3. Zakona o upravnim sporovima („Službeni glasnik Republike Srpske“ br. 109/05 i 63/16). Naknadno, Sudu je dostavljena i dopuna inicijative, u kojoj je davalac inicijativu proširio i na član 79. st. 1. i 2. i član 112. Zakona o prekršajima Republike Srpske („Službeni glasnik Republike Srpske“ br. 63/14, 110/16 i 100/17). U inicijativi i dopuni inicijative, navodi se da je osporenim zakonskim odredbama propisano da u svim sudskim postupcima i pred svim sudovima učestvuju samo sudije, a ne i sudije porotnici. Ističe se da je članom 95. Zakona o sudovima izričito isključena primjena članova tog zakona koji predviđaju učešće sudija porotnika u suđenju, čime su porotnici isključeni iz svih postupaka pred bilo kojim sudom. Iz navedenih razloga, po mišljenju davaoca inicijative, navedene osporene zakonske odredbe u suprotnosti su sa članom 125. st. 3. i 4. i članom 108. stav 1. Ustava Republike Srpske. Pored navedenog, ističe se da je član 15. Zakona o vanparničnom postupku u dijelu koji glasni „ili notar, kao povjerenik suda“ u suprotnosti sa članom 125. Ustava, jer po mišljenu davaoca inicijative, prema navedenoj ustavnoj odredbi suditi mogu samo sudije i sudije porotnici, a ne i notari. Predlaže se da Sud inicijativu prihvati.

U odgovoru na inicijativu koji je Sudu dostavila Narodna Skupština Republike Srpske navodi se da je zakonodavac, u skladu sa svojim ustavnim ovlašćenjima, donošenjem i usvajanjem Zakona o sudovima Republike Srpske („Službeni glasnik Republike Srpske“ br. 37/12, 44/15 i 100/17) uredio organizaciju, nadležnost i funkcionisanje osnovnih sudova, okružnih sudova, okružnih privrednih sudova, Višeg privrednog suda i Vrhovnog suda Republike Srpske, te da je istim zakonom propisano da sudovi sude kao sudije pojedinci ili u vijećima sudija, odnosno vijećima sudija i sudija porotnika. Takođe, prelaznim i završnim odredbama ovog zakona uređeno je da se odredbe zakona kojima se regulišu sudije porotnici primjenjuju samo na postupke koji trebaju da se u skladu sa odredbama Zakona o krivičnom postupku Republike Srpske („Službeni glasnik Republike Srpske“ br. 50/03, 11/04, 115/04, 29/07, 68/07, 119/08, 55/09, 80/09, 88/09 i 92/09) i Zakona o parničnom postupku („Službeni glasnik Republike Srpske“ br. 58/03, 85/03, 74/05, 63/07 i 49/09), sprovedu po ranije važećim propisima. Imajući u vidu navedeno, u odgovoru se ističe da nisu osnovani navodi inicijative o nesaglasnosti osporenih zakonskih odredaba sa članom 125. Ustava Republike Srpske, jer isti daje pravo zakonodavcu da ocijeni cjelishodnost načina organizacije sudovanja, te shodno tome, procijeni i zakonom propiše u kojim slučajevima učestvuju sudije pojedinci i sudska vijeća. Pored navedenog, ističe se da Ustavni sud Republike Srpske ne može ulaziti u ocjenu cjelishodnosti osporavanog zakonskog rješenja u pogledu uređenja položaja i potrebe porotnika u sudskim postupcima, jer je navedeno isključiva stvar zakonodavne politike Narodne skupštine Republike Srpske. Predlaže se da sud inicijativu ne prihvati.

Osporenim članom 15. Zakona o vanparničnom postupku („Službeni glasnik Republike Srpske“ br. 36/09 i 91/16) je propisano: U vanparničnom postupku u prvom stepenu odlučuje sudija pojedinac ili notar, kao povjerenik suda.

Osporenim članom 11. stav 1. Zakona o izvršnom postupku („Službeni glasnik Republike Srpske“ br. 59/03, 85/03, 64/05, 118/07, 29/10, 57/12, 67/13, 98/14 i 66/18) je propisano: Izvršni postupak u prvom stepenu vodi i odluke donosi sudija pojedinac.

Osporenim članom 24. Zakona o krivičnom postupku („Službeni glasnik Republike Srpske“ br.53/12, 91/17 i 66/18) je propisano: U prvom stepenu sudovi sude u vijećima sastavljenim od troje sudija, a za krivična djela za koja je propisana kao glavna kazna novčana kazna ili kazna zatvora do deset godina, u prvom stepenu sudi sudija pojedinac (stav 1). U drugom i trećem stepenu sudi vijeće sastavljeno od troje sudija (stav 2). O zahtjevu za zaštitu zakonitosti Vrhovni sud odlučuje u vijeću sastavljenom od pet sudija (stav 3). Sudija za prethodni postupak, sudija za prethodno saslušanje, predsjednik suda i predsjednik vijeća odlučuju u slučajevima predviđenim u ovom zakonu (stav 4). U vijeću sastavljenom od troje sudija sud oslučuje o žalbama protiv rješenja kada je to određeno ovim zakonom i donosi druge odluke van glavnog pretresa (stav 5). U vijeću sastavljenom od troje sudija sud odlučuje i o zahtjevu za ponavljanje postupka (stav 6). 

Osporenim članom 11. Zakona o likvidacionom postupku („Službeni glasnik Republike Srpske“ broj 82/19) je propisano da su organi likvidacionog postupka likvidacioni sudija i likvidacioni upravnik, a članom 12. istog zakona je propisano da likvidacioni sudija: vodi i upravlja likvidacionim postupkom od dana podnošenja prijedloga za otvaranje likvidacionog postupka do dana zaključenja likvidacionog postupka (tačka 1), ima prava i obaveze u likvidacionom postupku propisane ovim zakonom (tačka 2), vrši nadzor nad radom likvidacionog upravnika u skladu sa ovim zakonom (tačka 3), razrješava dužnosti likvidacionog upravnika u skladu sa članom 16. ovog zakona (tačka 4).

Osporenim članom 13. Zakona o parničnom postupku („Službeni glasnik Republike Srpske“ br. 58/03, 85/03, 74/05, 63/07, 49/09 i 61/13) je propisano: U prvostepenom postupku i postupku po prijedlogu za ponavljanje postupka sudi sudija pojedinac (stav 1). U drogostepenom postupku i postupku odlučivanja po reviziji sudi vijeće od trojice sudija (stav 2).

Osporenim članom 95. Zakona o sudovima Republike Srpske („Službeni glasnik Republike Srpske“ br. 37/12, 44/15 i 100/17) je propisano: Odredbe čl. 10, 65. i 66. ovog zakona koje se odnose na sudije porotnike primjenjuju se samo na postupke koji treba da se, u skladu sa odredbama Zakona o krivičnom postupku Republike Srpske („Službeni glasnik Republike Srpske“ br. 50/13, 115/04, 29/07, 68/07, 119/08, 55/09, 80/09, 88/09 i 92/09) i Zakona o parničnom postupku („Službeni glasnik Republike Srpske“ br. 58/03, 85/03, 74/05, 63/07 i 49/09), sprovedu po ranije važećim propisima.

Osporenim članom 6. Zakona o upravnim sporovima („Službeni glasnik Republike Srpske“ br. 109/05 i 63/15) je propisano: U upravnim sporovima sudi sudija pojedinac. Izuzetno, u složenim predmetima za koje su razlozi pogrešno i nepotpuno utvrđeno činjenično stanje i/ili pogrešna primjena materijalnog prava, koji su od uticaja za pravično rješavanje upravne stvari, sudi vijeće od troje sudija. Osporenim članom 36. stav 3. istog zakona je propisano: O zahtjevu za vanredno preispitivanje odlučuje nadležni sud u vijeću od troje sudija.  

Osporenim članom 79. st. 1. i 2. Zakona o prekršajima Republike Srpske („Službeni glasnik Republike Srpske“ br. 63/14, 110/16 i 100/17) je propisano: U prvom stepenu za prekršaje učinjene u vrijeme maloljetstva, bez obzira na propisanu novčanu kaznu sudi sudija kao pojedinac (stav 1). Kada sudi u drugom stepenu, vijeće drugostepenog suda sastavljeno je od troje sudija, određenih rasporedom poslova u tom sudu (stav 2).

Osporenim članom 112. istog zakona je propisano: Prekršajni postupak u prvom i drugom stepenu vodi sudija pojedinac, osim u slučajevima predviđenim ovim zakonom, kada odlučuje vijeće (stav 1). U prekršajnom postupku odlučuje vijeće u sastavu troje sudija, u slučajevima propisanim ovim zakonom, kao i odredbama Zakona o krivičnom postupku Republike Srpske koje upućuju na krivično vijeće (stav 2).     

U postupku ocjene ustavnosti osporenih zakonskih odredbi Sud je imao u vidu da je Ustavom Republike Srpske utvrđeno: da Republika uređuje i obezbjeđuje, pored ostalog, organizaciju, nadležnost i rad državnih organa (član 68. koji je zamjenjen Amandmanom XXXII tačka 10); da se državna vlast u Republici organizuje na načelu podjele vlasti, a da sudska vlast pripada sudovima (član 69. stav 1. i član 69. stav 5); da sudsku vlast vrše sudovi, koji su samostalni i nezavisni i sude na osnovu Ustava i zakona (član 121 st. 1. i 2); da se osnivanje, nadležnost, organizacija i postupak pred sudom utvrđuju zakonom (član 122). Pored toga, članom 125. Ustava utvrđeno je da sud sudi u vijeću (stav 1), da se zakonom uređuje u kojim stvarima sudi sudija pojedinac (stav 2), da u suđenju učestvuju i sudije porotnici na način utvrđen zakonom (stav 3), te da se zakonom može propisati da u određenim sudovima i u određenim stvarima u suđenju učestvuju samo sudije (stav 4). Članom 108. stav 1. Ustava je utvrđeno da zakoni, statuti, drugi propisi i opšti akti moraju biti u saglasnosti sa Ustavom.

            Pored navedenih ustavnih odredbi Sud je uzeo u obzir da je Zakonom o sudovima Republike Srpske („Službeni glasnik Republike Srpske“ br. 37/12, 44/15 i 100/17) uređena organizacija, nadležnost i funkcionisanje osnovnih sudova, okružnih sudova, okružnih privrednih sudova, Višeg privrednog suda i Vrhovnog suda Republike Srpske (član 1). Relevantnim odredbama ovog zakona je propisano: da sudsku vlast u Republici Srpskoj vrše sudovi, koji su samostalni i nezavisni u okviru djelokruga i nadležnosti određene zakonom (član 2); da sudovi sude kao sudije pojedinci ili u vijećima sudija, odnosno vijećima sudija i sudija porotnika, a sastav vijeća određuje se posebnim zakonima (član 10); da predsjednik osnovnog i okružnog suda, nakon pribavljenog mišljenja Visokog sudskog i tužilačkog savjeta, utvrđuje broj sudija porotnika potrebnih za rad tog suda (član 65. stav 1); da sudovi vode evidenciju za svakog sudiju i sudiju porotnika, u kojoj su sadržani podaci o stručnoj spremi i iskustvu sudije kao i ostali podaci. Sudija, odnosno sudija porotnik ima pravo uvida u svoj dosije i pravo da traži ispravku pogrešnih podataka (član 66); da se odredbe čl. 10, 65. i 66. ovog zakona, koje se odnose na sudije porotnike primjenjuju samo na postupke koji treba da se, u skladu sa odredbama Zakona o krivičnom postupku Republike Srpske („Službeni glasnik Republike Srpske“ br. 50/13, 115/04, 29/07, 68/07, 119/08, 55/09, 80/09, 88/09 i 92/09) i Zakona o parničnom postupku („Službeni glasnik Republike Srpske“ br. 58/03, 85/03, 74/05, 63/07 i 49/09), sprovedu po ranije važećim propisima (član 95).

            Polazeći od navedenih ustavnih odredbi, Sud je utvrdio da je zakonodavac, saglasno ovlašćenju iz člana 122. Ustava, nadležan da zakonom utvrdi osnivanje, nadležnost, organizaciju i postupak pred sudovima, te da je Zakonom o sudovima Republike Srpske uredio organizaciju, nadležnost i funkcionisanje osnovnih sudova, okružnih sudova, okružnih privrednih sudova, Višeg privrednog suda i Vrhovnog suda Republike Srpske. Istim zakonom je propisao da sudovi sude kao sudije pojedinci ili u vijećima sudija, odnosno vijećima sudija i sudija porotnika. Takođe, prelaznim i završnim odredbama Zakona o sudovima Republike Srpske, uređeno je da se odredbe ovog zakona koje se odnose na sudije porotnike primjenjuju samo na postupke koji treba da se, u skladu sa odredbama Zakona o krivičnom postupku Republike Srpske („Službeni glasnik Republike Srpske“ br. 50/13, 115/04, 29/07, 68/07, 119/08, 55/09, 80/09, 88/09 i 92/09) i Zakona o parničnom postupku („ Službeni glasnik Republike Srpske“ 58/03, 85/03, 74/05, 63/07 i 49/09), sprovedu po ranije važećim propisima.

            Imajući u vidu navedene ustavne i zakonske odredbe, Sud je ocijenio da je osporeno zakonsko rješenje u pogledu uređenja i potrebe učešća porotnika u sudskim postupcima stvar cjelishodnosti zakonodavca, odnosno zakonodavne politike Narodne Skupštine Republike Srpske, o čemu Ustavni sud shodno članu 115. Ustava Republike Srpske nije nadležan da odlučuje. Pri tome, Sud je ocijenio da je zakonodavac, normirajući kao u osporenim odredbama zakona, ostao u granicama Ustavom zajamčenih ovlašćenja. Naime, zakonodavac je u prelaznim i završnim odredbama Zakona o sudovima Republike Srpske propisao u kojim postupcima se primjenjuju odredbe ovog zakona, koje se odnose na sudije porotnike. Po ocjeni Suda, ovakvo normiranje nije nesaglasno članu 125. Ustava Republike Srpske, s obzirom na to da je ovom ustavnom odredbom utvrđeno da se zakonom može propisati da u određenim sudovima i u određenim stvarima u suđenju učestvuju samo sudije, a kako je to i propisano u osporenim zakonskim odredbama na koje inicijativa ukazuje. Stoga, po ocjeni Suda, u konkretnom slučaju nije povrijeđeno načelo ustavnosti iz člana 108. stav 1. Ustava Republike Srpske, te nisu osnovani navodi inicijative o neustavnosti člana 15. Zakona o vanparničnom postupku („Službeni glasnik Republike Srpske“ br. 36/09 i 91/16), člana 11. stav 1. Zakona o izvršnom postupku („Službeni glasnik Republike Srpske“ br. 59/03, 85/03, 64/05, 118/07, 29/10, 57/12, 67/13, 98/14 i 66/18), člana 24. Zakona o krivičnom postupku („Službeni glasnik Republike Srpske“ br. 53/12, 91/17 i 66/18), čl. 11. i 12. Zakona o likvidacionom postupku („Službeni glasnik Republike Srpske“ broj 82/19), člana 13. Zakona o parničnom postupku („ Službeni glasnik Republike Srpske“ br. 58/03, 85/03, 74/05, 63/07, 49/09 i 61/13), člana 95. Zakona o sudovima Republike Srpske („Službeni glasnik Republike Srpske“ br. 37/12, 44/15 i 100/17), čl. 6. i 36. stav 3. Zakona o upravnim sporovima („Službeni glasnik Republike Srpske“ br. 109/05 i 63/16) i člana 79. st. 1. i 2. i člana 112. Zakona o prekršajima Republike Srpske („Službeni glasnik Republike Srpske“ br. 63/14, 110/16 i 100/17). 

            Imajući u vidu standard ocjene u postupku apstraktne kontrole ustavnosti iz člana 115. Ustava, paušalni navodi inicijative o nesaglasnosti člana 15. Zakona o vanparničnom postupku u dijelu koji glasi ,,ili notar, kao povjerenik suda“, nisu od značaja za odlučivanje ovog suda u predmetnoj stvari.

S obzirom da je u toku prethodnog postupka pravno stanje potpuno utvrđeno i da prikupljeni podaci pružaju pouzdan osnov za odlučivanje, Sud je na osnovu člana 40. stav 5. Zakona o Ustavnom sudu Republike Srpske („Službeni glasnik Republike Srpske“ br. 104/11 i 92/12), odlučio bez donošenja rješenja o pokretanju postupka. 

Na osnovu izloženog Sud je odlučio kao u izreci ovog rješenja.

Ovo rjesenje Ustavni sud je donio u sastavu: predsjednik Suda mr Džerard Selman i sudije: Milenko Arapović, Vojin Bojanić, Zlatko Kulenović, prof. dr Duško Medić, Irena Mojović, prof. dr Marko Rajčević i akademik prof. dr Snežana Savić.