Ustavni sud Republike Srpske, na osnovu člana 115. Ustava Republike Srpske, člana 37. stav 1. tačka g), člana 40. stav 5. i člana 61. stav 1. tačke  d) i g)  Zakona o Ustavnom sudu Republike Srpske („Službeni glasnik Republike Srpske“ br. 104/11 i 92/12), na sjednici održanoj 25. novembra , donio je

R J E Š E Nj E

            Ne prihvata se inicijativa za ocjenjivanje ustavnosti člana 38. Zakona o penzijskom i invalidskom osiguranju („Službeni glasnik Republike Srpske“ br. 134/11, 82/13 i 103/15).

            Ne prihvata se inicijativa za pokretanje postupka za ocjenjivanje ustavnosti članova 37. i 39. Zakona o penzijskom i invalidskom osiguranju („Službeni glasnik Republike Srpske“ br. 134/11, 82/13 i 103/15).

O b r a z l o ž e nj e

             Mirko Erić iz Istočnog Novog Sarajeva dao je Ustavnom sudu Republike Srpske inicijativu za pokretanje postupka za ocjenjivanje ustavnosti članova 37, 38. i 39. Zakona o penzijskom i invalidskom osiguranju („Službeni glasnik Republike Srpske“ br. 134/11, 82/13 i 103/15). Nezadovoljan ishodom postupka koji se po njegovom zahtjevu za ostvarivanje prava na starosnu penziju vodio kod Fonda za penzijsko i invalidsko osiguranje Republike Srpske, davalac inicijative u suštini osporava navedeno zakonsko rješenje iz razloga što se prema osporenim zakonskim odredbama period koji je rješenjem Fonda utvrđen kao poseban staž u dvostrukom trajanju, ne računa u staž osiguranja, bez obzira na to da li je unesen u matičnu evidenciju Fonda. Kako je u periodu za koji mu je priznat poseban staž u dvostrukom trajanju uračunat i period u kojem je bio angažovan na radnoj obavezi i za koji su mu, kako navodi, plaćeni porezi i doprinosi, davalac inicijative smatra da je njegov staž osiguranja dijelom pretvoren u poseban staž u dvostrukom trajanju, koji se ne računa u staž osiguranja, te ističe da je zbog osporenog zakonskog rješenja diskriminisan u odnosu na ostale borce kojima se prema članu 37. navedenog zakona priznaje poseban staž u dvostrukom trajanju bez dana rada za vrijeme rata. Iz navoda inicijative proizlazi da davalac inicijative osporava navedene zakonske odredbe u odnosu na član 10. Ustava Republike Srpske, jer se, po njegovom mišljenju, ne odnose jednako na sva lica koja se nalaze u istoj situaciji.

 S obzirom na to da je Ustavni sud Republike Srpske već odlučivao o ustavnosti osporenih članova 37. i 39. Zakona o penzijskom i invalidskom osiguranju, Narodna Skupština Republike Srpske dostavila je Sudu odgovor na inicijativu u pogledu osporavanog člana 38. Zakona o penzijskom i invalidskom osiguranju („Službeni glasnik Republike Srpske“ br. 134/11, 82/13 i 103/15). U odgovoru na inicijativu se ističe da je zakonodavac ovom odredbom riješio pravnu situaciju kada za isti period u matičnoj evidenciji Fonda postoji unesen staž osiguranja i kada je rješenjem Fonda utvrđen poseban staž u dvostrukom trajanju. Imajući u vidu činjenice da se poseban staž ne utvrđuje po službenoj dužnosti već isključivo po zahtjevu stranke, da u istom periodu ne mogu postojati dvije vrste staža i da je poseban staž u dvostrukom trajanju utvrđen u posebnom postupku, koji derogira podatke unesene u matičnu evidenciju, zakonodavac je navedenu pravnu situaciju regulisao na pomenuti način. S obzirom na to da se osporena odredba jednako odnosi na sva lica u pomenutoj pravnoj situaciji, ne može se govoriti o diskriminaciji, niti o nesaglasnosti osporene odredbe sa Ustavom Republike Srpske. U odgovoru se predlaže  da Sud inicijativu ne prihvati.

Osporenim članom 38. Zakona o penzijskom i invalidskom osiguranju („Službeni glasnik Republike Srpske“ br. 134/11, 82/13 i 103/15) propisano je da se period koji je rješenjem iz stava 3. člana 37. ovog zakona utvrđen u poseban staž u dvostrukom trajanju ne računa u staž osiguranja bez obzira na to da li je unesen u matičnu evidenciju Fonda.

            Prilikom ocjene ustavnosti člana 38. Zakona o penzijskom i invalidskom osiguranju („Službeni glasnik Republike Srpske“ br. 134/11, 82/13 i 103/15) Sud je imao u vidu da je članom 49. Ustava Republike Srpske utvrđeno da se slobode i prava ostvaruju, a dužnosti ispunjavaju neposredno na osnovu Ustava, osim ako je Ustavom predviđeno da se uslovi za ostvarivanje pojedinih od njih utvrđuju zakonom, te da se zakonom može propisati način ostvarivanja pojedinih prava i sloboda samo kada je to neophodno za njihovo ostvarivanje. Takođe, Sud je imao u vidu da je tačkom 12. Amandmana XXXII na Ustav Republike Srpske kojim je zamijenjen član 68. Ustava utvrđeno da Republika uređuje i obezbjeđuje, pored ostalog, i socijalno osiguranje i druge oblike socijalne zaštite, kao i to da su, prema članu 10. Ustava, građani Republike Srpske ravnopravni u slobodama, pravima i dužnostima, jednaki su pred zakonom i uživaju istu pravnu zaštitu bez obzira na rasu, pol, jezik, nacionalnu pripadnost, vjeroispovijest, socijalno porijeklo, rođenje, obrazovanje, imovno stanje, političko i drugo uvjerenje, društveni položaj ili drugo lično svojstvo.   

 Sud je imao u vidu i da je relevantnim odredbama Zakona o penzijskom i invalidskom osiguranju („Službeni glasnik Republike Srpske“ br. 134/11, 82/13i 103/15) propisano da se prava iz penzijskog i invalidskog osiguranja ostvaruju i koriste samo pod uslovima propisanim zakonom (član 3. st. 1); da se korišćenje prava iz penzijskog i invalidskog osiguranja može ograničiti samo u slučajevima i pod uslovima utvrđenim ovim zakonom, a stečena prava iz penzijskog i invalidskog osiguranja mogu prestati samo u slučajevima utvrđenim ovim zakonom (član 5); da penzijski staž na osnovu kojeg se ostvaruju prava iz penzijskog i invalidskog osiguranja obuhvata staž osiguranja i poseban staž (član 22); da se pod stažom osiguranja podrazumijeva staž osiguranja sa efektivnim trajanjem i staž osiguranja sa uvećanim trajanjem (član 23); da se poseban staž u dvostrukom trajanju računa borcu, pripadniku oružanih snaga Socijalističke Federativne Republike Jugoslavije ili vojnih formacija pod komandom tih snaga za vrijeme oružanih sukoba na teritoriji te države od 17. avgusta 1990. do 19. maja 1992. godine, te borcu, pripadniku Vojske Republike Srpske i pripadniku Ministarstva unutrašnjih poslova, za vrijeme oružanih sukoba na teritoriji bivše BiH od 19. maja 1992. godine do demobilizacije (član 37. stav 1. tačke a) i b); licima iz stava 1. ovog člana u poseban staž u dvostrukom trajanju računa se i vrijeme provedeno u zarobljeništvu, kao i vrijeme provedeno na liječenju i medicinskoj rehabilitaciji zbog posljedica bolesti ili povreda zadobijenih u oružanim sukobima i zarobljeništvu (član 37. stav 2); poseban staž, u skladu sa stavovima 1. i 2. ovog člana, utvrđuje Fond rješenjem na osnovu pravosnažnog rješenja o kategorizaciji borca (član 37. stav 3); poseban staž, u skladu sa stavom 1. tačka b) i stavom 2. ovog člana, računa se zaključno sa danom demobilizacije, odnosno sa danom oslobađanja iz zarobljeništva ili završetka liječenja i medicinske rehabilitacije, a najdalje do 19. juna 1996. godine (član 37. stav 4); da se period koji je rješenjem iz stava 3. člana 37. ovog zakona utvrđen u poseban staž u dvostrukom trajanju ne računa u staž osiguranja bez obzira na to da li je unesen u matičnu evidenciju Fonda (član 38); da se lice iz člana 37. ovog zakona ne može odreći posebnog staža koji je utvrđen rješenjem fonda (član 39); da pravo na starosnu penziju ima osiguranik kada navrši 65 godina života i najmanje 15 godina staža osiguranja (član 41), a osiguranik koji nema navršenih 65 godina života ima pravo na starosnu penziju kada navrši 60 godina života i 40 godina penzijskog staža (član 42. stav 1); da se prava iz penzijskog i invalidskog osiguranja, propisana ovim zakonom, ostvaruju u postupku predviđenom propisima koji regulišu opšti upravni postupak, ako ovim zakonom nije drugačije uređeno (član 116. stav 1), kao i da se postupak za ostvarivanje prava na starosnu penziju pokreće na zahtjev osiguranika, a da zahtjev za ostvarivanje prava na starosnu penziju osiguranik iz člana 11. ovog zakona može da podnese nakon prestanka osiguranja (član 118); postupak za utvrđivanje penzijskog staža pokreće se na zahtjev osiguranika, odnosno korisnika starosne ili invalidske penzije, kao i na zahtjev člana porodice umrlog osiguranika, odnosno člana porodice umrlog korisnika starosne ili invalidske penzije (član 121); da o pravima iz penzijskog i invalidskog osiguranja, kao i o utvrđivanju penzijskog staža rješava Fond na osnovu podataka unesenih u matičnu evidenciju, dok se činjenice koje se ne mogu utvrditi na osnovu podataka iz matične evidencije, a koje su od značaja za ostvarivanje prava, utvrđuju u postupku rješavanja o tim pravima (članovi 122. i 123); da se u postupku ostvarivanja prava iz penzijskog i invalidskog osiguranja, kao i postupku utvrđivanja penzijskog staža, obezbjeđuje dvostepenost (član 125); da se protiv rješenja Fonda donesenog po žalbi i rješenja donesenog u vršenju revizije može pokrenuti upravni spor kod nadležnog suda (član 130); da Republika iz budžeta obezbjeđuje Fondu sredstva za pokriće obaveza nastalih po osnovu prava ostvarenih pod povoljnijim uslovima, po osnovu većeg obima prava određenih kategorija osiguranika u odnosu na obim prava ostalih osiguranika, kao i po osnovu posebnog staža (član 157).

 Imajući u vidu navedene ustavne i zakonske odredbe, kao i razloge osporavanja sadržane u inicijativi, Sud je ocijenio da je zakonodavac postupio u okviru svojih ustavnih ovlašćenja kada je u osporenom članu 38. Zakona propisao da se period za koji je rješenjem iz člana 37. stav 3. zakona utvrđen poseban staž u dvostrukom trajanju ne računa u staž osiguranja bez obzira na to da li je unesen u matičnu evidenciju Fonda. Njime, Ustav je dao isključivu nadležnost zakonodavcu da uredi oblast socijalnog osiguranja i socijalne zaštite, pa time i uslove za ostvarivanje prava po osnovu penzijskog i invalidskog osiguranja. U okviru navedenog ovlašćenja zakonodavac je normirao da u istom periodu ne mogu postojati dvije vrste staža kao i da se poseban staž u dvostrukom trajanju ne utvrđuje po službenoj dužnosti, već po zahtjevu stranke i u posebnom postupku, posebno uvažavajući činjenicu da sredstva za pokriće obaveza nastalih po osnovu posebnog staža planira Republika i obezbjeđuje ih iz budžeta. Osporenom odredbom Zakona ne uskraćuju se Ustavom utvrđena prava već se utvrđuje uslov njihovog korišćenja. Shodno članu 115. Ustava, nije u nadležnosti ovog suda da ocjenjuje zakonodavnu politiku niti cjelishodnost zakonskog rješenja.

Takođe, Sud je ocijenio da propisivanjem kao u osporenoj zakonskoj odredbi nije narušeno načelo ravnopravnosti i jednakosti građana iz člana 10. Ustava Republike Srpske, jer se osporena norma jednako odnosi na sva lica, kojima je u skladu sa odredbama Zakona o penzijskom i invalidskom osiguranju, rješenjem Fonda utvrđen poseban staž. Pored toga, Sud ukazuje na to da ustavno načelo ravnopravnosti i jednakosti građana nije apsolutno, već garantuje jednak tretman subjekata koji se nalaze u istim pravnim situacijama prilikom realizacije prava i obaveza, što predmetni Zakon osigurava.

           U pogledu osporenih članova 37. i 39. Zakona o penzijskom i invalidskom osiguranju („Službeni glasnik Republike Srpske“ br. 134/11, 82/13 i 103/15) Sud je konstatovao da rješenjem Suda broj U-21/13 od 26. juna 2014. godine („Službeni glasnik Republike Srpske“ broj 58/14) nije prihvaćena inicijativa za ocjenu ustavnosti člana 37. Zakona o penzijskom i invalidskom osiguranju („Službeni glasnik Republike Srpske“ br. 134/11 i 82/13) kao i da rješenjem Suda broj U-53/13 od 19. marta 2014. godine („Službeni glasnik Republike Srpske“ broj 25/14) nije prihvaćena inicijativa za ocjenu ustavnosti člana 39. Zakona o penzijskom i invalidskom osiguranju („Službeni glasnik Republike Srpske“ br. 134/11 i 82/13), jer je Sud ocijenio da su ove zakonske odredbe u saglasnosti sa Ustavom Republike Srpske. S obzirom na navedeno, na osnovu člana 37. stav 1. tačka g) Zakona o Ustavnom sudu Republike Srpske („Službeni glasnik Republike Srpske“ br. 104/11 i 92/12) Sud nije prihvatio inicijativu za pokretanje postupka za ocjenjivanje ustavnosti članova 37. i 39. Zakona o penzijskom i invalidskom osiguranju („Službeni glasnik Republike Srpske“ br. 134/11, 82/13 i 103/15), jer je već odlučivao o istoj stvari. 

 Kako je u toku prethodnog postupka pravno stanje potpuno utvrđeno i prikupljeni podaci pružaju pouzdan osnov za odlučivanje, Sud je na osnovu člana 40. stav 5. Zakona o Ustavnom sudu Republike Srpske („Službeni glasnik Republike Srpske“ br. 104/11 i 9212), u ovom predmetu odlučio bez donošenja rješenja o pokretanju postupka.

Na osnovu izloženog odlučeno je kao u izreci ovog rješenja.

Ovo rješenje Ustavni sud je donio u sastavu: predsjednik Suda mr Džerard Selman i sudije: Milenko Arapović, Vojin Bojanić, Amor Bukić, Zlatko Kulenović, prof. dr Duško Medić, Irena Mojović i akademik prof. dr Snežana Savić.