Ustavni sud Republike Srpske, na osnovu člana 115. Ustava Republike Srpske, člana člana 57. tačka b), člana 60. stav 1. tačke a), b) i d) i člana 61. stav 1. tačka b) Zakona o Ustavnom sudu Republike Srpske (''Službeni glasnik Republike Srpske'' br. 104/11 i 92/12), na sjednici održanoj 20. maja 2020. godine, d o n i o  je

 O D L U K U

             Utvrđuje se da član 11. stav 1. tačka 8) i stav 2. u dijelu koji glasi: „...a dodjelom nepovratnih novčanih sredstava samo u visini razlike između iznosa naplaćene ratne nematerijalne štete i iznosa iz člana 6. ove uredbe.“ Uredbe o stambenom zbrinjavanju porodica poginulih boraca i ratnih vojnih invalida Odbrambeno-otadžbinskog rata Republike Srpske ("Službeni glasnik Republike Srpske“ broj 26/19) nisu u saglasnosti sa Ustavom Republike Srpske i Zakonom o pravima boraca, vojnih invalida i porodica poginulih boraca Odbrambeno-otadžbinskog rata Republike Srpske („Službeni glasnik Republike Srpske“ br. 134/11, 9/12 i 40/12).

            Odbija se prijedlog za utvrđivanje neustavnosti i nezakonitosti člana 7. st. 2. i 3. i člana 11. stav 2. u dijelu koji glasi:“Lice koje je naplatilo ratnu štetu u iznosu manjem od 30.000 KM ili ima pravo na naplatu ratne štete u istom iznosu po osnovu pravosnažne presude, odnosno poravnanja sklopljenog u skladu sa propisom kojim se uređuje oblast naknade štete nastale u periodu ratnih dejstava može ostvariti pravo na stambeno zbrinjavanje dodjelom stambene jedinice...“ uredbe iz stava 1. ove odluke.

            Obustavlja se postupak za ocjenjivanje ustavnosti i zakonitosti člana 7. stav 1. u dijelu koji glasi: “... ako je u postupku revizije rješenja o utvrđenom statusu data saglasnost na to rješenje“ uredbe iz stava 1. ove odluke.

O b r a z l o ž e nj e

              Republička organizacija porodica zarobljenih i poginulih boraca i nestalih civila Republike Srpske podnijela je Ustavnom sudu Republike Srpske prijedlog za ocjenjivanje ustavnosti i zakonitosti člana 7. st. 2. i 3. i člana 11. stav 1. tačka 8) i stav 2. Uredbe o stambenom zbrinjavanju porodica poginulih boraca i ratnih vojnih invalida Odbrambeno-otadžbinskog rata Republike Srpske ("Službeni glasnik Republike Srpske“ broj 26/19), koju je donijela Vlada Republike Srpske. U pogledu normi člana 7. st. 2. i 3. predmetne urebe u prijedlogu se iznosi stav da je osporeno propisivanje suprotno Zakonu o pravima boraca, vojnih invalida i porodica poginulih boraca Odbrambeno-otadžbinskog rata Republike Srpske („Službeni glasnik Republike Srpske“ br. 134/11, 9/12 i 40/12), jer ovim zakonom pravo na prednost u stambenom zbrinjavanju nije ograničeno godinama života članova porodice poginulog borca. Ovim odredbama Uredbe Vlada je, po mišljenju predlagača, prekoračila svoja ustavna ovlašćenja i narušila odredbu člana 69. stav 2. Ustava, jer je na bitno drugačiji način, u odnosu na navedeni zakon, propisala uslove za ostvarivanje statusa i prava na stambeno zbrinjavanje ove kategorije građana. Osporavajući odredbe člana 11. stav 1. tačka 8) i stav 2. ove uredbe, predlagač ističe da se ostvarivanje prava na stambeno zbrinjavanje porodica poginulih boraca i ratnih vojnih invalida ne može ograničavati u slučaju da su ova lica realizovala naknadu po osnovu ratne štete, jer se radi o dva različita prava. Ovakvim propisivanjem je, kako se navodi, narušeno ustavno pravo građana na socijalnu pravdu (član 5. alineja 3 Ustava), ravnopravnost i jednakost pred zakonom (član 10), posebna zaštita omladine, žena i invalida (član 40. stav 3),  kao i načelo da je svako dužan da se pridržava Ustava i zakona (član 45. stav 1).

            Naknadno, Dmitar Tatić iz Banje Luke, koga zastupa Mila Baltić, advokat iz Banje Luke, dao je ovom sudu inicijativu za pokretanje postupka za ocjenjivanje ustavnosti i zakonitosti člana 7. stav 1. iste uredbe u dijelu koji glasi “... ako je u postupku revizije rješenja o utvrđenom statusu data saglasnost na to rješenje“. Davalac inicijative smatra da prema ovoj normi ratni vojni invalidi za koje nije okončan postupak revizije rješenja o utvrđenom statusu ne mogu ostvariti pravo na stambeno zbrinjavanje. Obrazlažući ovaj stav, inicijator ukazuje na odrebu člana 98. Zakona o pravima boraca, vojnih invalida i porodica poginulih boraca Odbrambeno-otadžbinskog rata Republike Srpske, te navodi da ratni vojni invalid koji nije izjavio žalbu na rješenje kojim je utvrđen njegov status ne može po sopstvenoj inicijativi ishoditi okončanje postupka revizije tog rješenja, jer postupak revizije pokreće i okončava isključivo Ministarstvo rada i boračko-invalidske zaštite na osnovu sopstvene diskrecije. Ovakvim propisivanjem su, kako se dalje navodi, ratni vojni invalidi za koje ovo ministarstvo nije okončalo postupak revizije rješenja stavljeni u nepovoljniji položaj u osnosu na one ratne vojne invalide za koje je postupak revizije završen. Zbog toga je, po mišljenju davaoca inicijative, članom 7. stav 1. ove uredbe, u osporenom dijelu, došlo do povrede člana 10. Ustava Republike Srpske, člana 14. Konvencije za zaštitu ljudskih prava i osnovnih sloboda i člana 1. Protokola broj 12. uz Konvenciju za zaštitu ljudskih prava i osnovnih sloboda. Istovremeno, inicijator smatra da je Vlada u konkretnom slučaju prekoračila svoja ovlašćenja i preuzela zakonodavnu vlast, jer je propisala uslove za ostvarivanje prava na stambeno zbrinjavanje koje nije predvidio Zakon o pravima boraca, vojnih invalida i porodica poginulih boraca Odbrambeno-otadžbinskog rata Republike Srpske.

            U odgovoru na prijedlog koji je dostavila Vlada Republike Srpske navodi se da je članom 75. Zakona o pravima boraca, vojnih invalida i porodica poginulih boraca Odbrambeno-otadžbinskog rata Republike Srpske dato ovlašćenje Vladi da svojim aktom-uredbom propiše način, uslove, kriterijume i postupak za ostvarivanje prava na stambeno zbrinjavanje članova porodice poginulog borca i ratnog vojnog invalida. Zbog toga, kako se ističe, nije osnovana tvrdnja predlagača da je Vlada na bitno drugačiji način u odnosu na Zakon uredila uslove za stambeno zbrinjavanje, jer Zakonom ovi uslovi nisu ni propisani. U odgovoru se, nadalje, ukazuje na to da je koncepcija Uredbe da se bračnom supružniku i djeci poginulog borca dodjeljuje jedna, po strukturi odgovarajuća stambena jedinica, ili jedinstven iznos nepovratnih novčanih sredstava koji podrazumijeva stambeno zbrinjavanje svih članova uže porodice poginulog borca. U pogledu normi člana 7. st. 2. i 3. donosilac Uredbe navodi da, analogno odredbi člana 63. stav 1. tačka b) Zakona kojom je predviđeno da djeca poginulih boraca ostvaruju pravo na porodičnu invalidninu do navršenih 18 godina života, odnosno do kraja redovnog školovanja, a najkasnije do navršenih 26 godina života, ovim odredbama Uredbe je djeci poginulih boraca data mogućnost ostvarivanja prava na stambeno zbrinjavanje pod istim uslovima u pogledu godina života, odnosno školovanja. Ovakvo propisivanje je, kako se ističe, rezultat cjelishodne procjene donosioca Uredbe u pogledu uslova za stambeno zbrinjavanje djece poginulih boraca. U odnosu na osporeni član 11. stav 1. tačka 8) i stav 2. Uredbe, u odgovoru se navodi da je prilikom ovog propisivanja Vlada imala u vidu da se sredstva za stambeno zbrinjavanje, kao i za isplatu ratne štete obezbjeđuju iz Budžeta Republike Srpske, te da su stambeno nezbrinuta lica koja su naplatila ratnu štetu ili je izvjesno da će je naplatiti u iznosu kako je predviđeno osporenim odredbama Uredbe, imala ili imaju mogućnost da se samostalno stambeno zbrinu. Takođe, iznosi se stav da se ove norme ne mogu smatrati diskriminatornim, jer se pravo na stambeno zbrinjavanje po Uredbi osvaruje pod istim uslovima za lica koja se nalaze u istoj pravnoj situaciji.

            U odgovoru na inicijativu kojom je osporen dio člana 7. stav 1. predmetne uredbe, Vlada Republike Srpke navodi da je članom 98. Zakona o pravima boraca, vojnih invalida i porodica poginulih boraca Odbrambeno-otadžbinskog rata Republike Srpske propisano da prvostepena rješenja kojima se priznaje status podliježu reviziji, zbog čega je ovom odredbom kao uslov za ostvarivanje prava na stambeno zbrinjavanje predviđena saglasnost u postupku revizije rješenja o utvrđenom statusu. Takođe se iznosi stav da davalac inicijative na pogrešan način tumači osporenu normu člana 7. stav 1. Uredbe, pa stoga i izvodi pogrešan zaključak o povredi člana 10. Ustava. Naime, kako ističe donosilac ovog akta, predmetna odredba ne zabranjuje podnošenje zahtjeva za stambeno zbrinjavanje i licima sa utvrđenim statusom ratnog vojnog invalida kod kojih nije izvršena revizija rješenja o utvrđenom statusu, jer se prilikom odlučivanja o zahtjevima tih lica revizija prvostepenih rješenja pojavljuje kao prethodno pitanje u postupku stambenog zbrinjavanja, od čijeg ishoda zavisi ostvarivanje tog prava. Zbog toga ne postoji različit tretman lica sa istim statusom, jer je saglasnost na rješenje o utvrđenom statusu u postupku revizije, bez obzira na to da li je revizija izvršena prije podnošenja zahtjeva za stambaneo zbrinjavanje ili nakon toga, osnovni uslov za ostvarivanje ovog prava svih lica na koje se odnosi ova norma.

            Rješenjem broj U-68/19 od 18. decembra 2019. godine Sud je spojio prijedlog i inicijativu radi vođenja jedinstvenog postupka, pripajajući inicijativu broj U-105/19 prijedlogu koji je evidentiran pod brojem U-68/19.

            Uredbu o stambenom zbrinjavanju porodica poginulih boraca i ratnih vojnih invalida Odbrambeno-otadžbinskog rata Republike Srpske ("Službeni glasnik Republike Srpske“ broj 26/19) donijela je Vlada Republike Srpske na osnovu čl. 55. i 75. Zakona o pravima boraca, vojnih invalida i porodica poginulih boraca Odbrambeno-otadžbinskog rata Republike Srpske ("Službeni glasnik Republike Srpske“ br. 134/11, 9/12 i 40/12) i člana 43. stav 2. Zakona o Vladi Republike Srpske („Službeni glasnik Republike Srpske“ broj 118/08). Osporenim odredbama ove uredbe propisano je: da pravo na stambeno zbrinjavanje po ovoj uredbi mogu ostvariti lica kojima je rješenjem nadležnog organa utvrđen status člana porodice poginulog borca ili status ratnog vojnog invalida, ako je u postupku revizije rješenja o utvrđenom statusu data saglasnost na to rješenje (član 7. stav 1), da dijete poginulog borca koje je na dan smrti roditelja po osnovu koga ima utvrđen status bilo maloljetno može ostvariti pravo na stambeno zbrinjavanje samostalno ako to pravo nije koristio niko od članova uže porodice poginulog borca (član 7. stav 2), da izuzetno od odredbe stava 2. ovog člana, pravo na stambeno zbrinjavanje može ostvariti i dijete poginulog borca koje je na dan smrti drugog roditenja bilo na redovnom školovanju, ako to pravo nije koristio niko od članova uže porodice poginulog borca (član 7. stav 3), da se smatra da je lice iz člana 7. ove uredbe stambeno zbrinuto ako je naplatilo ratnu štetu u iznosu preko 30.000 KM ili ima pravo na naplatu ratne štete u istom iznosu po osnovu pravosnažne presude ili poravnanja sklopljenog u skladu sa propisom kojim se uređuje oblast naknade štete nastale u periodu ratnih dejstava (član 11. stav 1. tačka 8), da lice koje je naplatilo ratnu štetu u iznosu manjem od 30.000 KM ili ima pravo na naplatu ratne štete u istom iznosu po osnovu pravosnažne presude, odnosno poravnanja sklopljenog u skladu sa propisom kojim se uređuje oblast naknade štete nastale u periodu ratnih dejstava može ostvariti pravo na stambeno zbrinjavanje dodjelom stambene jedinice, a dodjelom nepovratnih novčanih sredstava samo u visini razlike između iznosa naplaćene ratne nematerijalne štete i iznosa iz člana 6. ove uredbe (član 11. stav 2). 

               Podneskom od 5. marta 2020. godine Dmitar Tatić je, putem punomoćnika Mile Baltić, advokata iz Banje Luke, povukao inicijativu za pokretanje postupka za ocjenjivanje ustavnosti i zakonitosti člana 7. stav 1. osporene uredbe u dijelu koji glasi: “... ako je u postupku revizije rješenja o utvrđenom statusu data saglasnost na to rješenje“.  Imajući u vidu navedeno Sud je, na osnovu člana 57. tačka b) Zakona o Ustavnom sudu Republike Sroske, odlučio da u ovom dijelu obustavi postupak.

            U postupku ocjenjivanja ustavnosti i zakonitosti preostalih osporenih odredaba Uredbe o stambenom zbrinjavanju porodica poginulih boraca i ratnih vojnih invalida Odbrambeno-otadžbinskog rata Republike Srpske Sud je imao u vidu da je Ustavom Republike Srpske utvrđeno: da se ustavno uređenje Republike temelji na socijalnoj pravdi (član 5. alineja 3); da omladina, žene i invalidi imaju posebnu zaštitu (član 40. stav 3); da republički organi, u okviru Ustavom utvrđenih prava i dužnosti Republike, utvrđuju politiku, donose i izvršavaju zakone, druge propise i opšte akte, vrše zaštitu ustavnosti i zakonitosti (član 67. stav 1); da Republika, pored ostalog, uređuje i obezbjeđuje boračku i invalidsku zaštitu (tačka 12. Amandmana XXXII, kojim je zamijenjen član 68. Ustava).

             Zakonom o Vladi Republike Srpske („Službeni glasnik Republike Srpske“ broj 118/08) propisano je da izvršnu vlast u Republici Srpskoj, u skladu sa Ustavom, vrši Vlada Republike Srpske (član 1. stav 1), a u djelokrugu poslova Vlade utvrđeno je da donosi uredbe, odluke, smjernice, instrukcije, rješenja, zaključke i druge opšte i pojedinačne akte za izvršavanje zakona (član 15. tačka g), kao i da se uredbom bliže uređuju odnosi od značaja za izvršavanje zakona, utvrđuju načela unutrašnje organizacije ministarstava i drugih republičkih organa uprave i formiraju stručne službe Vlade (član 43. stav 2).

             Pored toga, Sud je u konkretnom slučaju uzeo u obzir i relevantne odredbe Zakona o pravima boraca, vojnih invalida i porodica poginulih boraca Odbrambeno-otadžbinskog rata Republike Srpske („Službeni glasnik Republike Srpske“ br. 134/11, 9/12 i 40/12), kojim je propisano: da u prava vojnih invalida spada, pored ostalog, prednost u stambenom zbrinjavanju (član 39. tačka z), da ratni vojni invalidi imaju prednost u stambenom zbrinjavanju u odnosu na borce, u skladu sa uredbom Vlade (član 55), da član porodice poginulog borca ima pravo na prednost u stambenom zbrinjavanju (član 60. tačka j), da članovi porodice poginulog borca imaju prednost u stambenom zbrinjavanju u odnosu na druga lica koja nemaju taj status, u skladu sa uredbom Vlade (član 75).

             Na osnovu navedenih ustavnih i zakonskih odredaba, Vlada Republike Srpske je, po ocjeni Suda, bila ovlašćena da donese osporenu uredbu, kojom je, sa ciljem izvršavanja relevantnih odredaba Zakona o pravima boraca, vojnih invalida i porodica poginulih boraca Odbrambeno-otadžbinskog rata Republike Srpske, bliže uredila način, uslove, kriterijume i postupak za stambeno zbrinjavanje lica sa statusom člana porodice poginulog borca i ratnog vojnog invalida Odbrambeno-otadžbinskog rata Republike Srpske.

            Ocjenjujući ustavnost i zakonitost odredbe člana 7. st. 2. i 3. Sud je utvrdio da ovakvim propisivanjem Vlada nije prekoračila svoja ustavna i zakonska ovlašćenja, te da nije dovedeno u pitanje načelo podjele vlasti iz člana 69. Ustava, kako to smatra predlagač. Naime, članom 60. tačka j) Zakona o pravima boraca, vojnih invalida i porodica poginulih boraca Odbrambeno-otadžbinskog rata Republike Srpske, kao jedno od prava članova porodice poginulog borca utvrđeno je i pravo na prednost u stambenom zbrinjavanju. Prema članu 70. ovog zakona, članovi porodice poginulog borca imaju prednost u stambenom zbrinjavanju u odnosu na druga lica  koja nemaju taj status, u skladu sa uredbom Vlade. S obzirom na to da Zakonom nisu propisani uslovi, način, kriterijumi i postupak za stambeno zbrinjavanje porodica poginulih boraca, zakonodavac je dao ovlašćenje Vladi da, sa ciljem sprovođenja zakonskih odredaba koje predviđaju pravo na stambeno zbrinjavanje porodica poginulih boraca, svojim opštim aktom uredi sva pitanja od značaja za realizaciju ovog prava. Način na koji je ovo pitanje uređeno osporenim normama člana 7. st. 2. i 3. predmetne uredbe, po ocjeni Suda, predstavlja odraz cjelishodne procjene njenog donosioca i politike u uređivanju ove materije, te nije suprotan opštim načelima na kojima se zasniva Zakon o pravima boraca, vojnih invalida i porodica poginulih boraca Odbrambeno-otadžbinskog rata Republike Srpske. Iz navedenih razloga, Sud nalazi da u konkretnom slučaju nije narušeno ustavno načelo podjele vlasti, jer prilikom osporenog propisivanja Vlada nije izašla iz okvira svojih ustavnih i zakonskih ovlašćenja.

Ocjenjujući ustavnost i zakonitost odredaba člana 11. stav 1. tačka 8) i stav 2. osporene uredbe Sud je utvrdio da član 11. stav 1. tačka 8) i stav 2. u dijelu koji glasi: „...a dodjelom nepovratnih novčanih sredstava samo u visini razlike između iznosa naplaćene ratne nematerijalne štete i iznosa iz člana 6. ove uredbe.“ nisu u saglasnosti sa Zakonom o pravima boraca, vojnih invalida i porodica poginulih boraca Odbrambeno-otadžbinskog rata Republike Srpske.

            Naime, pravo na stambeno zbrinjavanje je jedno od prava porodica poginulih boraca i ratnih vojnih invalida koje je predviđeno navedenim zakonom. S druge strane, pravo na naknadu ratne štete uređeno je Zakonom o ostvarivanju prava na naknadu materijalne i nematerijalne štete nastale u periodu ratnih dejstava od 20. maja 1992. do 19. juna 1996. godine („Službeni glasnik Republike Srpske“ br. 103/05, 1/09, 49/09 i 118/09). Ovim zakonom definisana je ratna šteta tako što je propisano da se naknada materijalne štete nastale u periodu ratnih dejstava ostvaruje po osnovu mobilisanih ili oduzetih materijalno-fizičkih sredstava i opreme, te isporuke materijala, proizvoda i robe i izvršenih usluga za potrebe odbrane, dok pravo na nematerijalnu šetetu imaju fizička lica koja su u periodu od 20. maja 1992. do 19. juna 1996. godine pretrpjela fizičke ili duševne bolove zbog umanjenja životne aktivnosti, narušenosti ili straha, kao i zbog smrti bliskog lica. Dakle, kako iz navedenog proizlazi, pravo na stambeno zbrinjavanje adresata osporene uredbe i pravo na naknadu ratne štete su potpuno različita prava koja se ostvaruju po različitim, zakonom propisanim osnovima. Zbog toga se, po ocjeni Suda, podzakonskim aktom ne mogu dovoditi u vezu na način da se ostvarivanje jednog prava – prava na stambeno zbrinjavanje, uskraćuje ukoliko je realizovano drugo pravo, odnosno pravo na naknadu ratne štete.

            Ovakva ograničenja i uslovljavanje prilikom ostvarivanja prava na stambeno zbrinjavanje porodica poginulih boraca i ratnih vojnih invalida ne predviđa Zakon o pravima boraca, vojnih invalida i porodica poginulih boraca Odbrambeno-otadžbinskog rata Republike Srpske, zbog čega je Sud ocijenio da je osporenim propisivanjem narušeno načelo zakonitosti iz člana 108. Ustava Republike Srpske. Odredba člana 11. stav 2. ove uredbe u preostalom dijelu, po ocjeni Suda, nije suprotna navedenom zakonu, jer ne uskraćuje pravo na stambeno zbrinjavanje licima koja su ostvarila pravo na naplatu ratne štete. 

            Na osnovu izloženog odlučeno je kao u izreci ove odluke.

           Ovu odluku Ustavni sud je donio u sastavu: predsjednik Suda mr Džerard Selman i sudije: Vojin Bojanić, Amor Bukić, Zlatko Kulenović, prof. dr Duško Medić, Irena Mojović, prof. dr Marko Rajčević i akademik prof. dr Snežana Savić.