Ustavni sud Republike Srpske, na osnovu člana 115. Ustava Republike Srpske, člana 40. stav 5. i člana 61. stav 1. tačka g)  Zakona o Ustavnom sudu Republike Srpske („Službeni glasnik Republike Srpske” br. 104/11 i 92/12), na sjednici održanoj  23. maja 2018. godine,  d o n i o  j e 

R J E Š E Nj E

Ne prihvata se inicijativa za ocjenjivanje ustavnosti člana 123. stav 1. i člana 163. stav 1. Zakona osnovnom obrazovanju i vaspitanju („Službeni glasnik Republike Srpske“ br. 74/08, 71/09, 104/11 i 33/14) u vrijeme važenja.

O b r a z l o ž e nj e

           Daliborka Drakulović iz Kotor Varoša dala je Ustavnom sudu Republike Srpske (u daljem tekstu: Sud) inicijativu za ocjenjivanje ustavnosti Zakona o osnovnom obrazovanju i vaspitanju („Službeni glasnik Republike Srpske“ broj 74/08), kojom se, u suštini, osporavaju odredbe člana 123. stav 1. i člana 163. stav 1. ovog zakona. Kako se navodi, osporenim propisivanjem je povrijeđena jednakost prava na rad budući da obavezuje lica koja nemaju završen pravni fakultet, a koja su zaposlena na radnom mjestu sekretara u osnovnoj školi, da u roku iz člana 163. stav 1. Zakona, ispune uslov koji se tiče pomenutog nivoa i vrste obrazovanja. Ističe se, takođe, da zakonodavac nije predvidio olakšice za ovu kategoriju radnika u smislu obaveze poslodavca da im odredi kraće radno vrijeme ili obezbijedi finansijsku podršku za studiranje, kao i da zbog finansijskih i porodičnih okolnosti davateljica inicijative nije bila u mogućnosti da postupi u skladu sa osporenim odredbama Zakona, zbog čega je poslodavac sa njom raskinuo ugovor o radu.

          U odgovoru koji je dostavila Narodna skupština Republike Srpske ističe se da nisu osnovani navodi iz inicijative, kao i da je ona rezultat pogrešnog tumačenja Ustava. Odgovorom se ističe da je zakonodavac postupao u okviru svojih ovlašćenja utvrđenih tač. 6. i 12. Amandmana XXXII na Ustav kojim je zamijenjen član 68. Ustava, kada je na osporeni način propisao uslove koje, u pogledu nivoa i vrste obrazovanja, mora ispunjavati lice zaposleno na poslovima sekretara škole. Takođe navodi se da inicijativa ima karakter prijedloga za izmjene i dopune osporenog zakona koji je prestao da važi stupanjem na snagu Zakona o osnovnom vaspitanju i obrazovanju („Službeni glasnik Republike Srpske“ broj 44/17). Donosilac osporenog akta smatra da su predmetna zakonska rješenja stvar zakonodavne politike, te da nije u nadležnosti Suda da cijeni njenu opravdanost. 

          Osporenim članom 123. stav 1. Zakona osnovnom obrazovanju i vaspitanju („Službeni glasnik Republike Srpske“ br. 74/08, 71/09, 104/11 i 33/14) propisano je da poslove sekretara škole može obavljati lice sa završenim prvim ciklusom studijskog programa ili ekvivalent – pravni fakultet, dok osporeni član 163. stav 1. Zakona uređuje da lica zatečena na radnim mjestima sekretara i računovođe koja ne ispunjavaju uslove iz st. 1. i 2. člana 123. ovog zakona, a po propisima važećim do stupanja na snagu ovog zakona su ispunjavala uslove za obavljanje tih poslova, dužna su da u roku od sedam godina od stupanja na snagu ovog zakona ispune potrebne uslove u pogledu nivoa i vrste obrazovanja.

            Razmatrajući datu inicijativu Sud je, prije svega, utvrdio da je članom 184. Zakona o osnovnom vaspitanju i obrazovanju („Službeni glasnik Republike Srpske“ br. 44/17 i 31/18) propisano da stupanjem na snagu ovog zakona prestaje da važi Zakon o osnovnom obrazovanju i vaspitanju („Službeni glasnik Republike Srpske“ br. 74/08, 71/09, 104/11 i 33/14). Imajući u vidu činjenicu da od prestanka važenja osporenog zakona do pokretanja postupka pred ovim sudom nije proteklo više od jedne godine, Sud je, na osnovu člana 3. Zakona o Ustavnom sudu Republike Srpske („Službeni glasnik Republike Srpske“ br. 104/11 i 92/12), ustavnost osporenih odredaba ocjenjivao u vrijeme njihovog važenja.

    U postupku ocjenjivanja ustavnosti osporenih odredaba Zakona Sud je imao u vidu da je Ustavom Republike Srpske utvrđeno: da su građani Republike ravnopravni u slobodama, pravima i dužnostima, da su jednaki pred zakonom i uživaju istu pravnu zaštitu bez obzira na rasu, pol, jezik, nacionalnu pripadnost, vjeroispovest, socijalno porijeklo, rođenje, obrazovanje, imovno stanje, političko i drugo uvjerenje, društveni položaj ili drugo lično svojstvo (član 10), da svako ima pravo na rad i slobodu rada, te da je svako slobodan u izboru zanimanja i zaposlenja i da mu je pod jednakim uslovima dostupno radno mjesto i funkcija, kao i da zaposlenima može prestati radni odnos protivno njihovoj volji na način i pod uslovima koji su utvrđeni zakonom i kolektivnim ugovorom (član 39. st. 1, 2. i 3), da Republika uređuje i obezbjeđuje sistem javnih službi, te, između ostalog, radne odnose i zapošljavanje (tač. 11. i 12. Amandmana XXXII na Ustav Republike Srpske kojim je zamijenjen član 68. Ustava), da zakoni, statuti, drugi propisi i opšti akti moraju biti u saglasnosti sa Ustavom, dok propisi i drugi opšti akti moraju biti u saglasnosti sa zakonom (član 108).

Saglasno ustavnom ovlašćenju, Narodna skupština Republike Srpske je donijela osporeni zakon uređujući djelatnost osnovnog obrazovanja i vaspitanja kao dio jedinstvenog sistema obrazovanja Republike Srpske, osnivanje i prestanak rada škole, planove i programe rada, upis i status učenika, obrazovanje i vaspitanje učenika sa smetnjama u psihofizičkom razvoju u specijalnim odjeljenjima i specijalnim školama, muzičko i baletsko obrazovanje i vaspitanje, status nastavnika, stručnih saradnika i ostalih zaposlenih, upravljanje i rukovođenje školom i procedura izbora organa upravljanja i rukovođenja, priznavanje svjedočanstava, evidencija, javne isprave i pečat, obezbjeđenje sredstava, nadzor nad radom ustanova osnovnog obrazovanja i vaspitanja, definisani prekršaji i sankcije za postupanja suprotna Zakonu.

Imajući u vidu da Republika uređuje i obezbjeđuje sistem u oblasti obrazovanja, te da je osnovno obrazovanje djelatnost od opšteg društvenog interesa, Sud je utvrdio da je zakonodavac bio ovlašćen da propiše vrstu i nivo stručne spreme koje mora imati lice zaposleno na poslovima sekretara škole, kao i da uredi rok u kome su lica već raspoređena na ove poslove obavezna da svoju stručnu osposobljenost prilagode utvrđenim uslovima. Takođe, prema ocjeni Suda, propisivanje iz člana 123. stav 1. i člana 163. stav 1. Zakona je u skladu sa načelima iz čl. 10. i 39. Ustava, jer se pod istim uslovima i na jednak način odnosi na sve kandidate u istim pravnim situacijama, zbog čega nije ograničeno niti povrijeđeno pravo na rad i prava koja iz tog proističu.

 Koje će uslove zakonodavac predvidjeti kada su stepen i vrsta stručne spreme za obavljanje poslova sekretara škole u pitanju, stvar je zakonodavne politike o čijoj opravdanosti, prema članu 115. Ustava, Sud nije nadležan da odlučuje.

Uzimajući u obzir članom 115. utvrđen standard ocjene u postupcima apstraktne kontrole ustavnosti, navodi prema kojima je zakonodavac propustio da poslodavaca obaveže da odredi skraćeno radno vrijeme ili da relevantnoj kategoriji radnika obezbijedi finansijsku podršku za studiranje, kao i nemogućnost davateljice inicijative da postupi saglasno utvrđenoj zakonskoj obavezi, nisu od ustavnopravnog značaja.

S obzirom na to da je u toku prethodnog postupka pravno stanje potpuno utvrđeno i da prikupljeni podaci pružaju pouzdan osnov za odlučivanje, Sud je, na osnovu člana 40. stav 5. Zakona o Ustavnom sudu Republike Srpske, u ovom predmetu odlučio bez donošenja rješenja o pokretanju postupka.

Na osnovu izloženog Sud je odlučio kao u izreci ovog rješenja.

Ovo rješenje Ustavni sud je donio u sastavu: predsjednik Suda mr Džerard Selman i sudije: Milenko Arapović, Vojin Bojanić, Amor Bukić, Zlatko Kulenović, prof. dr Duško Medić, Irena Mojović, prof. dr Marko Rajčević i akademik prof. dr Snežana Savić.