Ustavni sud Republike Srpske, na osnovu člana 115. Ustava Republike Srpske, člana 37. stav 1. tačka a), člana 60. stav 1. tačka d) i člana 61. stav 1. tačka d) Zakona o Ustavnom sudu Republike Srpske („Službeni glasnik Republike Srpske“ br. 104/11 i 92/12), na sjednici održanoj 28. marta 2018. godine, d o n i o  j e                                                         

O  D  L  U  K  U

Odbija se prijedlog za utvrđivanje neustavnosti člana 124. Zakona o radu („Službeni glasnik Republike Srpske“ broj 1/16) i člana 1. Zakona o izmjeni i dopuni Zakona o platama zaposlenih u institucijama pravosuđa Republike Srpske („Službeni glasnik Republike Srpske“ broj 116/16).

Odbacuje se prijedlog za ocjenjivanje saglasnosti člana 124. Zakona o radu („Službeni glasnik Republike Srpske“ broj 1/16) sa članom 4. Zakona o platama i naknadama sudija i tužilaca u Republici Srpskoj („Službeni glasnik Republike Srpske“ broj 66/14).

O b r a z l o ž e nj e

Sindikat pravosuđa Republike Srpske iz Banje Luke prijedlogom je pokrenuo pred Ustavnim sudom Republike Srpske (u daljem tekstu: Sud) postupak za ocjenjivanje ustavnosti člana 124. Zakona o radu („Službeni glasnik Republike Srpske“ broj 1/16) i člana 1. Zakona o izmjeni i dopuni Zakona o platama zaposlenih u institucijama pravosuđa Republike Srpske („Službeni glasnik Republike Srpske“ broj 116/16). Prijedlogom je tražena ocjena ustavnosti navedenih odredbi Zakona u odnosu na član 39. stav 5. Ustava Republike Srpske, kao i ocjena saglasnosti člana 124. Zakona o radu sa članom 4. Zakona o platama i naknadama sudija i tužilaca u Republici Srpskoj („Službeni glasnik Republike Srpske“ broj 66/14). U obrazloženju navedenog citirana su osporena zakonska rješenja, kao i odredba Ustava i Zakona o platama i naknadama sudija i tužilaca u Republici Srpskoj, sa kojima, po mišljenju predlagača, osporene odredbe nisu u saglasnosti, te zaključuje da u konkretnom slučaju postoji posredna diskriminacija zaposlenih u ostvarivanju prava na platu i uvećanja iste po osnovu minulog rada u odnosu na nosioce pravosudne funkcije. Saglasno izloženom, u cilju jedinstvene primjene prava, predloženo je da se osporene zakonske odredbe, kako je navedeno, ukinu ili izmijene i usaglase sa Ustavom Republike Srpske. 

U odgovoru koji je u ime Narodne skupštine Republike Srpske, kao donosioca osporenih zakona, sačinio Odbor za ustavna pitanja Narodne skupštine navodi iz prijedloga ocijenjeni su neosnovanim. Obrazlažući ovakav stav, navedeno je da je zakonodavac saglasno svojim ustavnim ovlašćenjima donio Zakon o radu koji se primjenjuje na sve zaposlene, izuzev u slučaju kad su prava, obaveze i odgovornosti zaposlenih po osnovu rada u pojedinim oblastima uređena posebnim zakonom, što je u konkretnom slučaju i učinjeno, tj. Zakonom o platama zaposlenih u institucijama pravosuđa Republike Srpske, kao posebnim zakonom, propisan je način utvrđivanja i obračun plata, naknada i drugih primanja zaposlenih u pravosudnim institucijama. Smatraju da osporeni zakoni obezbjeđuju legislativni okvir za ostvarivanje osnovnih sloboda, prava i dužnosti građana Republike Srpske, te da je zakonodavac, cijeneći razloge cjelishodnosti i javnog interesa, usvojio osporene zakone u postojećem tekstu uspostavljajući balans između zakonske mjere i cilja koji se želi postići. U odgovoru je, takođe, naglašeno da Ustavni sud Republike Srpske, na osnovu člana 115. Ustava, nije nadležan da ocjenjuje međusobnu usaglašenost zakona, u konkretnom slučaju Zakona čija je odredba osporena sa Zakonom o platama i naknadama sudija i tužilaca u Republici Srpskoj, i u vezi s tim ukazuju na stav Suda izražen u Odluci broj: U-75/04 od 15. januara 2009. godine (pogrešno naveden broj U-74/05 od 15. januara 2009. godine). Predlaže se da Sud, na osnovu izloženog, prijedlog ne prihvati.            

Osporenim članom 124. Zakona o radu („Službeni glasnik Republike Srpske“ broj 1/16) propisano je da se plata iz člana 123. ovog zakona uvećava 0,3% za svaku godinu radnog staža, ukoliko drugim zakonom, kolektivnim aktom ili ugovorom o radu nije drugačije određeno (stav 1), da se plata radnika, pored uvećanja iz stava 1. ovog člana, u skladu sa opštim aktom i ugovorom o radu uvećava po osnovu otežanih uslova rada, prekovremenog rada, rada noću, rada praznikom i drugim danima u koje se po zakonu ne radi (stav 2) i da se opštim aktom i ugovorom o radu mogu utvrditi i drugi slučajevi u kojima radnik ima pravo na uvećanje plate (stav 3).

 Osporenim članom 1. Zakona o izmjeni i dopuni Zakona o platama zaposlenih u institucijama pravosuđa Republike Srpske („Službeni glasnik Republike Srpske“ broj 116/16) propisano je da se u Zakonu o platama zaposlenih u institucijama pravosuđa Republike Srpske („Službeni glasnik Republike Srpske“ broj 31/14) u članu 6. stav 3. mijenja i glasi: "Osnovna plata za svaku navršenu godinu staža osiguranja uvećava se: a) do navršenih 25 godina 0,3%, b) nakon navršenih 25 godina svaka naredna godina 0,5%".                                                                                      

U postupku razmatranja navoda iz prijedloga Sud je imao u vidu da je Ustavom Republike Srpske utvrđeno: da svako po osnovu rada ima pravo na zaradu, u skladu sa zakonom i kolektivnim ugovorom (član 39. stav 5), da se slobode i prava ostvaruju, a dužnosti ispunjavaju neposredno na osnovu Ustava, osim ako je Ustavom predviđeno da se uslovi za ostvarivanje pojedinih od njih utvrđuju zakonom, dok se zakonom može propisati način ostvarivanja pojedinih prava i sloboda samo kada je to neophodno za njihovo ostvarivanje (član 49. st. 1. i 2), da Republika uređuje i obezbjeđuje, pored ostalog, radne odnose (tačka 12. Amandmana XXXII na Ustav Republike Srpske, kojim je zamijenjen član 68. Ustava), kao i da zakoni, statuti, drugi propisi i opšti akti moraju biti u saglasnosti sa Ustavom (član 108. stav 1).

Zakonom o radu („Službeni glasnik Republike Srpske“ broj 1/16) propisano je: da radnik ima pravo na platu, naknadu plate i druga primanja u skladu sa zakonom, opštim aktom i ugovorom o radu (član 12. stav 1. tačka 1); da se plata iz člana 120. stav 1. ovog zakona sastoji od dijela plate za obavljeni rad i vremena provedenog na radu, uvećanja plate propisanih ovim zakonom, opštim aktom i ugovorom o radu i drugih primanja po osnovu radnog odnosa, u skladu sa zakonom, opštim aktom i ugovorom o radu (član 121. stav 1); da se plata za obavljeni rad i vrijeme provedeno na radu sastoji od osnovne plate i dijela plate za radni učinak (član 122); da se osnovna plata određuje na osnovu uslova potrebnih za rad na poslovima za koje je radnik zaključio ugovor o radu utvrđenih opštim aktom i vremena provedenog na radu (član 123. stav 1); te da se plata iz člana 123. ovog zakona uvećava 0,3% za svaku godinu radnog staža, ukoliko drugim zakonom, kolektivnim aktom ili ugovorom o radu nije drugačije određeno (član 124).

Zakonom o platama zaposlenih u institucijama pravosuđa Republike Srpske („Službeni glasnik Republike Srpske“ br. 31/14 i 116/16) je propisano: da se ovim zakonom uređuje način utvrđivanja plata, naknada i ostalih ličnih primanja zaposlenih u sudovima i tužilaštvima Republike Srpske, Pravobranilaštvu Republike Srpske, kazneno-popravnim ustanovama Republike Srpske, Sudskoj policiji Republike Srpske i Centru za edukaciju sudija i tužilaca Republike Srpske (član 1); da se odredbe ovog zakona ne primjenjuju prilikom utvrđivanja plate za sudije i tužioce u Republici Srpskoj (član 2); da se plata iz člana 1. ovog zakona sastoji od osnovne plate, dodatka na platu i poreza i doprinosa koji se uplaćuju za platu (član 3); da su način obračuna i isplata plata jedinstveni za sva lica iz člana 1. ovog zakona, a zavise od radnog mjesta i platne grupe (član 5. stav 2); da se osnovna plata obračunava i iskazuje mjesečno za puno radno vrijeme prema radnom mjestu i odgovarajućoj platnoj grupi, i da se osnovna plata za svaku navršenu godinu staža osiguranja uvećava: a) do navršenih 25 godina 0,3% i b) nakon navršenih 25 godina svaka naredna godina 0,5% (član 6. stav 3).

Cijeneći citirane ustavne i zakonske odredbe, Sud je ocijenio da su navodi predlagača neosnovani. Prilikom ove ocjene Sud je imao u vidu da Ustav Republike Srpske ne poznaje ograničenja u pogledu nadležnosti zakonodavca da sistemskim ili posebnim zakonima reguliše pravo na zaradu po osnovu rada, kao i da ne utvrđuje način na koji će se određivati plata i njena struktura, uključujući uvećanje plate po osnovu staža osiguranja, što podrazumijeva njegovo ovlašćenje da, pored ostalog, odredi način na koji će se utvrđivati plate, a time i uvećanja plate po osnovu staža osiguranja.

Imajući u vidu navedeno Sud je ocijenio da se zakonodavac, donoseći osporene zakone, kretao u granicama Ustavom utvrđenih ovlašćenja, pogotovo s obzirom na činjenicu da je u stavu 1. člana 124. Zakona o radu propisao da se osporene odredbe primjenjuju ukoliko posebnim zakonom nije drugačije propisano, što je u ovom slučaju i učinjeno Zakonom o izmjeni i dopuni Zakona o platama zaposlenih u institucijama pravosuđa Republike Srpske. Naime, Amandmanom XXXII na Ustav Republike Srpske, kojim je zamijenjen član 68. Ustava, utvrđeno je da Republika uređuje i obezbjeđuje, pored ostalog, radne odnose (tačka 12). Polazeći od toga da ustavotvorac uređuje pravo na zaradu po osnovu rada, a da je, u konkretnom slučaju, zakonodavac ustavnim ovlašćenjima ovlašćen da zakonom uredi pitanja ostvarivanja prava na zaradu, te da se uslovi i način određivanja zarade uređuju zakonom i kolektivnim ugovorom (član 39. stav 5. Ustava), Sud je ocijenio da pitanje na koji će se način regulisati plata predstavlja odraz cjelishodnosti i zakonodavne politike uređivanja ovih odnosa tako da, shodno članu 115. Ustava, ne može biti predmet ocjene Suda.

Takođe, prema članu 115. Ustava, Ustavni sud nije nadležan da ocjenjuje međusobnu saglasnost odredbi člana 124. Zakona o radu („Službeni glasnik Republike Srpske“ broj 1/16) sa članom 4. Zakona o platama i naknadama sudija i tužilaca u Republici Srpskoj („Službeni glasnik Republike Srpske“ broj 66/14), s obzirom na to da se radi o aktima koji imaju istu pravnu snagu i koji su doneseni od istog organa.           

Na osnovu izloženog odlučeno je kao u izreci ove odluke.

Ovu odluku Ustavni sud je donio u sastavu: predsjednik Suda mr Džerard Selman i sudije: Milenko Arapović, Vojin Bojanić, Amor Bukić, Zlatko Kulenović, prof. dr Duško Medić, Irena Mojović, prof. dr Marko Rajčević i akademik prof. dr Snežana Savić.