Ustavni sud Republike Srpske, na osnovu člana 115. Ustava Republike Srpske i člana 60. stav 1. tačka d) Zakona o Ustavnom sudu Republike Srpske („Službeni glasnik Republike Srpske“ br. 104/11 i 92/12), na sjednici održanoj 20. decembra 2017. godine, donio je

O D L U K U

 Odbija se prijedlog za utvrđivanje neustavnosti i nezakonitosti člana 1. Pravilnika o dopunama Pravilnika o poslovanju berzanskih posrednika („Službeni glasnik Republike Srpske“ broj 32/16).   

O b r a z l o ž e nj e

Prijedlogom "Advantis broker" a.d. Banja Luka, "Eurobroker" a.d. Banja Luka, "Raiffeisen Capital" a.d. Banja Luka i "Unicredit bank" a.d. Banja Luka - "Unicredit broker" pred Ustavnim sudom Republike Srpske (u daljem tekstu: Sud) pokrenut je postupak za ocjenjivanje ustavnosti i zakonitosti člana 1. Pravilnika o dopunama Pravilnika o poslovanju berzanskih posrednika („Službeni glasnik Republike Srpske“ broj 32/16), (u daljem tekstu: Pravilnik), koji je donijela Komisija za hartije od vrijednosti Republike Srpske (u daljem tekstu: Komisija). Iz sadržaja prijedloga prizlazi da podnosioci prijedloga smatraju da je osporenom odredbom Pravilnika narušeno ustavno načelo iz člana 108. Ustava Republike Srpske, prema kojem zakoni, statuti i drugi propisi i opšti akti moraju biti u saglasnosti sa Ustavom, a propisi i opšti akti sa zakonom. U obrazloženju navedenog ističe se: da Komisija, prema članu 257. stav 1. Zakona o tržištu hartija od vrijednosti, („Službeni glasnik Republike Srpske“ br. 92/06, 34/09, 30/12, 59/13 i 108/13), rješavajući u upravnim stvarima, primjenjuje odredbe Zakona o opštem upravnom postupku; da je članom 77. st. 1, 3. i 4. Zakona o opštem upravnom postupku („Službeni glasnik Republike Srpske“ br. 13/02,  87/07 i 50/10) propisano da stranka može ovlastiti određeno lice kome se dostavljaju sva pismena za nju (punomoćnik za primanje pismena), a ako bi neposredno dostavljanje stranci, zakonskom zastupniku ili punomoćniku znatno odugovlačilo postupak, službeno lice može naložiti stranci da po određenom predmetu i u određenom roku postavi u sjedištu organa punomoćnika za primanje pismena, ako stranka ne postupi po ovom nalogu, organ može, shodno članu 43. ovog zakona, postaviti privremenog zastupnika, i kad se stranka ili njen zakonski zastupnik nalazi u inostranstvu, a nemaju punomoćnika u Republici Srpskoj, pozvaće se prilikom dostavljanja prvog pismena da u određenom roku postave punomoćnika ili punomoćnika za primanje pismena i upozoriće se da će im se, ako u ostavljenom roku ne postave punomoćnika, postaviti po službenoj dužnosti punomoćnik za primanje pismena, odnosno privremeni zastupnik. Shodno navedenom, po mišljenju podnosilaca prijedloga, osporenim propisivanjem reguliše se postavljanje punomoćnika suprotno navedenim zakonskim odredbama i time dovodi u pitanje pravna sigurnost klijenata. Predloženo je da Sud, nakon provedenog postupka, utvrdi da osporeni člana 1. Pravilnika nije u saglasnosti sa zakonom i Ustavom, te da obustavi njegovu primjenu do donošenja konačne odluke.    

U odgovoru Komisije za hartije od vrijednosti Republike Srpske, osporeni su navodi iz prijedloga, te se ukazuje na član 64. st. 1. i 2. Zakona o tržištu hartija od vrijednosti („Službeni glasnik Republike Srpske“ br. 92/06, 34/09, 30/12, 59/13 i 108/13), prema kojem poslove sa hartijama od vrijednosti iz člana 62. ovog zakona, kao djelatnost, može obavljati isključivo brokersko-dilersko društvo i banka, tj. berzanski posrednik, s tim da je dobijena dozvola ove komisije i da je predmetna djelatnost upisana u sudski registar. Pritom, ističe se da se lična dostava pismena stranim licima u postupku trgovanja hartijama od vrijednosti na berzi reguliše ugovorom o berzanskom posredovanju, a da obavezne elemente, prema članu 112. stav 4. pomenutog zakona, propisuje ova komisija. Na navedeni način klijent-strano lice, prilikom zaključenja ugovora o berzanskom posredovanju, imenuje zastupnika za prijem pismena, što mu daje pravnu sigurnost da na jednostavan i brz način ostvari svoja prava i obaveze na tržištu gdje je uložio svoj kapital. Predlaže se da Sud podneseni prijedlog odbije kao neosnovan.

Pravilnik o dopunama Pravilnika o poslovanju berzanskih posrednika („Službeni glasnik Republike Srpske“ broj 32/16) donijela je Komisija za hartije od vrijednosti Republike Srpske,  na osnovu člana 254. stav 3. i člana 260. stav 1.  Zakona o tržištu hartija od vrijednosti („Službeni glasnik Republike Srpske“ br. 92/06, 34/09, 30/12, 59/13 i 108/13).

Osporenim članom 1. ovog pravilnika propisano je da se u Pravilniku o poslovanju berzanskih posrednika („Službeni glasnik Republike Srpske“ br. 67/12 i 5/13) u članu 52. stav 1. mijenja tačka b) i glasi:  " b) podatke o klijentu: 1) ako  je klijent fizičko lice: ime, ime jednog roditelja i prezime, JMBG/drugi identifikacioni broj, punu adresu; 2) ako  je klijent pravno lice: naziv, matični broj/ drugi identifikacioni broj pravnog lica, sjedište klijenta i ime i prezime lica ovlašćenog za zastupanje; 3) broj telefona i telefaksa;  4) naziv banke i broj računa u banci i 5) ako  je klijent strano fizičko lice ili pravno lice, i podatak o punomoćiku za primanje pismena u Bosni i Hercegovini (punomoćnik može biti i berzanski posrednik)".  

U postupku ocjenjivanja ustavnosti i zakonitosti osporenog člana 1. Pravilnika, Sud je imao u vidu da je tačkom 6. Amandmana XXXII na Ustav Republike Srpske, kojim je zamijenjen član 68. Ustava, utvrđeno da Republika uređuje i obezbjeđuje, između ostalog, svojinske i obligacione odnose, pravni položaj preduzeća i drugih organizacija, kao i da je članom 108. utvrđeno da zakoni, statuti i drugi propisi i opšti akti moraju biti u saglasnosti sa Ustavom, a propisi i opšti akti sa zakonom.

Saglasno navedenim ustavnim odredbama, Zakonom o tržištu hartija od vrijednosti („Službeni glasnik Republike Srpske“ br. 92/06, 34/09, 30/12, 59/13 i 108/13) uređene su nadležnosti i obaveze Komisije za hartije od vrijednosti Republike Srpske, kao stalnog i nezavisnog pravnog lica, osnovanog radi uređivanja i kontrole emitovanja i prometa hartija od vrijednosti. Relevantnim odredbama ovog zakona propisano je: da je ovlašćeni učesnik na tržištu hartija od vrijednosti pravno i fizičko lice koje za obavljanje poslova sa hartijama od vrijednosti ima dozvolu Komisije, i to: berzanski posrednici, brokeri, investicioni savjetnici i investicioni menadžeri (član 63. stav 1); da  je berzanski posrednik dužan da sa klijentom zaključi pismeni ugovor, kojim se regulišu njihova međusobna prava i obaveze u obavljanju djelatnosti berzanskog posrednika, kao i da obavezne elemente ovog ugovora propisuje Komisija (član 112. st. 1. i 4); da Komisija u rješavanju u upravnim stvarima primjenjuje odredbe Zakona o opštem upravnom postupku, ako ovim zakonom nije drugačije određeno da su doneseni upravni akti konačni, protiv kojih se može pokrenuti upravni spor pred nadležnim sudom (član 257); te da Komisija donosi opšte akte u sprovođenju ovog i drugih zakona, kada je za to ovlašćena zakonom (član 260. stav 1).

Polazeći od navedenih zakonskih odredbi, kojima su Komisiji data normativna ovlašćenja, odnosno ovlašćenje da donosi opšte akte u sprovođenju Zakona o tržištu hartija od vrijednosti i drugih zakona, kada je za to ovlašćena zakonom, Sud je ocijenio da je Komisija, saglasno svojim zakonskim ovlašćenjima, predmetnim pravilnikom bliže uredila obavezne elemente ugovora o berzanskom poslovanju. Sud je, u vezi sa navedenim, utvrdio da, prema članu 52. Pravilnika o poslovanju berzanskih posrednika („Službeni glasnik Republike Srpske“ br. 67/12, 5/13 i 32/16), ugovor o berzanskom poslovanju obavezno sadrži sljedeće elemente: a) podatke o berzanskom posredniku (naziv i sjedište, ime i prezime lica ovlašćenog za potpisivanje ugovora), b) podatke o klijentu ako je fizičko lice (ime, ime jednog roditelja i prezime, JMBG/ drugi identifikacioni broj i adresu) i ako je pravno lice (naziv, matični broj/drugi identifikacioni broj pravnog lica, sjedište, ime i prezime lica ovlašćenog za zastupanje), broj telefona/telefaksa, naziv banke i broj računa u banci, a ako je klijent strano lice fizičko ili pravno lice i podatak o punomoćniku za primanje pismena u BiH, a punomoćnik može biti i berzanski posrednik, v) predmet ugovora, g) šifru klijenta, d) odredbu da je klijent upoznat i saglasan sa pravilima berzanskog posrednika i tarifama, đ) prava i obaveze ugovornih strana, e) odredbu o rizicima poslovanja sa hartijama od vrijednosti, ž) odredbu da berzanski posrednik odgovara klijentu za štetu i gubitke koji su nastali njegovim nesavjesnim poslovanjem, odnosno neispunjenjem ili pogrešnim ispunjenjem obaveza, i) period trajanja ugovora, j) način raskidanja ugovora, k) način rješavanja eventualnih sporova, l) datum i mjesto zaključenja ugovora i lj) potpise ugovornih strana. Zakonom o tržištu hartija od vrijednosti propisana je obaveza Komisije da, u rješavanju u upravnim stvarima, primjenjuje odredbe Zakona o opštem upravnom postupku, ako ovim zakonom nije drugačije određeno. To podrazumijeva supsidijarnu primjenu tog zakona samo ukoliko Zakonom o tržištu hartija od vrijednosti nije drugačije određeno. Pošto je Zakonom o tržištu hartija od vrijednosti propisano da je berzanski posrednik dužan da sa klijentom zaključi pismeni ugovor čije obavezne elemente propisuje Komisija, Sud je ocijenio neosnovanim tvrdnje podnosilaca prijedloga da je osporeni član 1. Pravilnika o dopunama Pravilnika o poslovanju berzanskih posrednika („Službeni glasnik Republike Srpske“ broj 32/16) nesaglasan sa zakonom, a činjenica da je u saglasnosti sa zakonom čini ga ustavnim sa stanovišta člana 108. stav 2. Ustava Republike Srpske, prema kojem propisi i drugi opšti akti moraju biti u saglasnosti sa zakonom.  

Na osnovu izloženog odlučeno je kao u izreci ove odluke.

Ovu odluku Ustavni sud je donio u sastavu: predsjednik Suda mr Džerard Selman i sudije: Milenko Arapović, Vojin Bojanić, Amor Bukić, Zlatko Kulenović, prof. dr Duško Medić, Irena Mojović, prof. dr Marko Rajčević i akademik prof. dr Snežana Savić.