Ustavni sud Republike Srpske, na osnovu člana 115. Ustava Republike Srpske, člana 37. stav 1. tačka g), člana 40. stav 5.  i člana 61. stav 1. tač. g) i  d) Zakona o Ustavnom sudu Republike Srpske (“Službeni glasnik Republike Srpske” br. 104/11 i 92/12), na sjednici održanoj 25. oktobra 2017. godine,  d o n i o  j e

R J E Š E Nj E

           Ne prihvata se inicijativa za ocjenjivanje ustavnosti člana 39. st. 1. i 5. Zakona o poreskom postupku Republike Srpske (“Službeni glasnik Republike Srpske” br. 102/11, 108/11, 67/13 i 44/16).

            Ne prihvata se inicijativa za pokretanje postupka za ocjenjivanje ustavnosti člana 39. stav 2. Zakona o poreskom postupku Republike Srpske (“Službeni glasnik Republike Srpske” br. 102/11, 108/11, 67/13, 31/14 i 44/16). 

O b r a z l o ž e nj e

         Milan Golubović iz Laktaša dao je Ustavnom sudu Republike Srpske (u daljem tekstu: Sud) inicijativu za pokretanje postupka za ocjenjivanje ustavnosti člana 39. tač. 1, 2. i 5. Zakona o poreskom postupku Republike Srpske (“Službeni glasnik Republike Srpske” br. 102/11, 108/11 i 67/13) ( u daljem tekstu: Zakon). S obzirom na to da član 39. Zakona ne sadrži tačke, već stavove: 1, 2, 3, 4. i 5. i da je u inicijativi, vjerovatno omaškom, navedeno da se osporavaju tačke 1, 2. i 5. ovog člana, Sud je, u postupku ocjenjivao ustavnost stavova 1, 2. i 5. člana 39. ovog zakona. Obrazlažući razlog podnošenja inicijative, davalac inicijative navodi da su osporene  zakonske odredbe diskriminirajuće u odnosu na  savjesnog poreskog obveznika kome se uskraćuje pravo na žalbu, dok se nesavjesnom poreskom obvezniku daje pravo na utaju poreza, odnosno da su savjestan ili dobronamjeran i nesavjestan ili zlonamjeran poreski obveznik neravnopravni u pogledu sloboda, prava i dužnosti po članu 10. Ustava Republike Srpske. Pored toga, davalac inicijative ističe da poreska prijava iz člana 30. ovog zakona nije akt državnog organa i ne može predstavljati izvršni akt, u smislu osporene odredbe člana 39. stav 2. istog zakona, ali da, na osnovu osporenog stava 5. ovog člana, postaje izvršna i da se na osnovu takve isprave pokreće postupak prinudne naplate po službenoj dužnosti. Takođe, u vezi s navedenim, u inicijativi se navodi da osporenim članom 39. ovog zakona savjesnom poreskom obvezniku nije obezbijeđeno pravo na žalbu, s obzirom na to da evidentiranje poreske prijave poreskog obveznika, po njegovom mišljenju, nije utvrđivanje ostvarenih prihoda poreskog obveznika. Davalac inicijative, naime, smatra da je zbog neobezbjeđivanja prava na žalbu ili drugog načina zaštite prava i zakonitosti, u osporenom članu 39. Zakona, nesaglasno sa članom 48. Ustava Republike Srpske i da je osnovni razlog podnošenja inicijative. Na osnovu iznesenog, te konstatacije da u ovom slučaju nije ispoštovan ni član 108. Ustava, davalac inicijative predlaže da Sud utvrdi neustavnost osporenih zakonskih odredbi.     

             Narodna skupština Republike Srpske nije odgovorila na navode iz podnesene inicijative.

             Osporenim odredbama člana 39. Zakona o poreskom postupku Republike Srpske (“Službeni glasnik Republike Srpske” br. 102/11, 108/11, 67/13, 31/14 i 44/16)  propisano je da je poreska obaveza utvrđena evidentiranjem poreske obaveze poreskog obveznika u evidenciji Poreske uprave nakon prijema poreske prijave od poreskog obveznika u kojoj je obveznik iskazao svoju poresku obavezu (stav 1), da poreska  prijava iz stava 1. ovog člana postaje izvršna isprava istekom zakonskog roka za plaćanje njome prijavljene poreske obaveze (stav 2) i da, na osnovu izvršne prijave  iz stav 2. ovog člana, Poreska uprava po službenoj dužnosti pokreće i vodi postupak prinudne naplate u skladu sa odredbama ovog zakona (stav 5).

           Sud je, prije svega, utvrdio da Rješenjem U-94/11 od 20. februara 2013. godine nije prihvatio inicijativu za ocjenjivanje ustavnosti, pored ostalih, i člana 39. stav 2. i 4. Zakona o poreskom postupku Republike Srpske (“Službeni glasnik Republike Srpske” br. 102/11 i 108/11), jer je ocijenio da je zakonodavac bio ovlašćen da osporenim odredbama ovog zakona  poreskoj prijavi u kojoj je poreski obveznik iskazao svoju poresku obavezu da svojstvo izvršnosti, kao ispravi tačno određenog sadržaja, kojom je navedena obaveza definisana u subjektivnom, objektivnom i vremenskom smislu.       

         Imajući u vidu navedeno, Sud, na osnovu člana 37. stav 1. tačka g) Zakona o Ustavnom sudu Republike Srpske (“Službeni glasnik Republike Srpske” br 104/11 i 92/12), nije prihvatio inicijativu za pokretanje postupka za ocjenjivanje ustavnosti člana 39. stav 2. Zakona o poreskom postupku Republike Srpske (“Službeni glasnik Republike Srpske” br. 102/11, 108/11, 67/13 i 44/16), jer je već odlučio o istoj pravnoj stvari.  

       U postupku ocjenjivanja ustavnosti osporenih odredaba člana 39. st. 1. i 5. Zakona Sud je imao u vidu garanciju iz člana 16. Ustava Republike Srpske prema kojoj je svakom zajemčeno pravo na žalbu ili drugo pravno sredstvo protiv odluke kojom se rješava o njegovom pravu ili na zakonom zasnovanom interesu, kao i odredbe Ustava kojima je utvrđeno da je obaveza plaćanja poreza opšta i da se utvrđuje prema ekonomskoj snazi obveznika (član 63.) i da Republika uređuje i obezbjeđuje, između ostalog, bankarski i poreski sistem (tačka 7. člana 68. koji je zamijenjen Amandmanom XXXII).

        Takođe, Sud je imao u vidu i odredbe Ustava Republike Srpske u odnosu na koje je tražena ocjena ustavnosti osporenih zakonskih odredaba, odnosno odredbe kojima je utvrđeno: da su građani Republike ravnopravni u slobodama, pravima i dužnostima, jednaki pred zakonom i da uživaju istu pravnu zaštitu bez obzira na rasu, pol, jezik, nacionalnu pripadnost, vjeroispovijest, socijalno porijeklo, rođenje, obrazovanje, imovno stanje, političko i drugo uvjerenje, društveni položaj ili drugo lično svojstvo (član 10); da se obezbjeđuje sudska zaštita sloboda i prava zajemčenih ovim ustavom (član 48. stav 2) i da zakoni, statuti, drugi propisi i opšti akti moraju biti u saglasnosti sa Ustavom (član 108. stav 1).

           Pored navedenih ustavnih i osporenih zakonskih odredbi, Sud je, u ovom postupku, uzeo u obzir i odredbu člana 2. tačka a) Zakona, kojom je propisano da je porez svaka obaveza plaćanja propisana poreskim propisima koju je poreski obveznik dužan da uplati u korist budžeta Republike Srpske, opština, gradova i fondova, a koja je predstavlja nepovratno, prinudno davanje, te sljedeće odredbe ovog zakona: člana 15. kojim je propisano da je poreski postupak upravni postupak koji u prvom stepenu vodi Poreska uprava, a u drugom stepenu Ministarstvo (stav 1), da poreski postupak obuhvata postupak prinudne naplate poreskih obaveza (stav 2. tačka d); člana 16. stav 3. kojim je propisano da je protiv poreskog rješenja i zaključka donesenog u prvostepenom poreskom postupku dopuštena žalba Ministarstvu u roku od 15 dana od dana dostavljanja rješenja, odnosno zaključka poreskom obvezniku; člana 40. stav 2. kojim je propisano da se rješenje iz stava 1. ovog člana ne donosi za obaveze prijavljene u smislu člana 39. st. 1. i 2. ovog zakona; člana 54. stav 6. kojim je propisano da se protiv rješenja o prinudnoj naplati poreza može izjaviti žalba  Ministarstvu u roku od 15 dana od dana dostavljanja rješenja, te člana 92. stav 1. kojim je propisano da o žalbi na rješenje Poreske uprave odlučuje Ministarstvo u skladu sa odredbama ovog zakona i propisa kojim se uređuje opšti upravni postupak.

         Sud je ocijenio da je zakonodavac, imajući u vidu ustavno pravo da uređuje i obezbjeđuje, između ostalog, i poreski sistem, osporenim zakonskim odredbama, u skladu sa navedenim ustavnim ovlašćenjem propisao bitne elemente oporezivanja, pa i postupak prijavljivanja i utvrđivanja poreskih obaveza i redovne i prinudne naplate poreskih obaveza. Naime, po ocjeni Suda, propisivanje da je poreska obaveza utvrđena evidentiranjem poreske obaveze poreskog obveznika u evidenciji Poreske uprave nakon prijema poreske prijave od poreskog obveznika u kojoj je obveznik iskazao svoju poresku obavezu i da, na osnovu izvršne prijave Poreska uprava po službenoj dužnosti pokreće i vodi postupak prinudne naplate u skladu sa odredbama ovog zakona, ne dovodi u neravnopravan položaj poreske obveznike, kako tvrdi davalac inicijative, jer se ove odredbe odnose jednako na sve poreske obvznike koji se nalaze u istim pravnim situacijama. Isto tako, ovakvim načinom utvrđivanja poreske obaveze i njenog izmirenja, odnosno propisivanjem mogućnosti prinudne naplate poreza, ukoliko poreski obveznik ili drugi poreski dužnik nije platio dospjeli porez u propisanom  roku, po ocjeni Suda, ne povređuju se ni prava garantovana članom 16. i članom 48. stav 2. Ustava Republike Srpske, kao ni ustavna načela prema kojima državni organi i organizacije koje vrše javna ovlašćenja mogu u pojedinačnim stvarima rješavati o pravima i obavezama građana ili primjenjivati mjere prinude i ograničenja, samo u zakonom propisanom postupku u kome je svakome data mogućnost da brani svoja prava i interese i da protiv donesenog akta izjavi žalbu, odnosno upotrebi drugo zakonom predviđeno pravno stredstvo (član 111) i da se protiv pojedinačnih akata sudova, upravnih i drugih državnih organa, kao i organizacija koje vrše javna ovlašćenja, donesenih u prvom stepenu, može izjaviti žalba nadležnom organu i da se zakonom, izuzetno, može isključiti žalba, ako je na drugi način obezbijeđena zaštita prava i zakonitosti (člana 113. st. 1. i 2.). Naime, Sud imajući u vidu da je nesporno ovlašćenje zakonodavca da u sistemu u kome poresku obavezu utvrđuje sam obveznik, a Poreska uprava za ove potrebe ne donosi rješenje, te u kome  Poreska uprava ima pravo da izvrši provjeru tačnosti obračuna poreske obaveze i po službenoj dužnosti pokrene i vodi postupak prinudne naplate, u skladu sa odredbama ovog zakona, ocijenio neosnovanim navode iz inicijative da poreska prijava iz člana 30. ovog zakona nije akt državnog organa i da ne može predstavljati izvršni akt u smislu osporene odredbe člana 39. stav 2. istog zakona, na osnovu koje se pokreće postupak prinudne naplate po službenoj dužnosti. Sud je, naime, ocijenio da je propisivanje svojstva izvršnosti poreske prijave sastavni dio ovlašćenja zakonodavca da uređuje i obezbjeđuje poreski sistem, odnosno ovlašćenju da zakonodavac, u slučaju kada se ove obaveze ne mogu naplatiti od poreskog obveznika, a, shodno principu samooporezivanja, poreskoj prijavi kojom poreski obveznik iskazuje svoju poresku obavezu, da svojstvo izvršnosti, kao nephodnoj mjeri naplate poreza .S obzirom na navedeno, te činjenicu da je propisivanje ovih mjera omogućeno i članom 1. stav 2. Protokola broj 1 uz Konvenciju za zaštitu ljudskih prava i osnovnih sloboda, Sud je ocijenio da osporenim propisivanjem nisu povrijeđena navedena ustavna načela, odnosno da je propisivanje svojstva izvršnosti poreske prijave sastavni dio ovlašćenja zakonodavca da uređuje i obezbjeđuje poreski sistem. Takođe, polazeći od isključive nadležnosti zakonodavca za provođenje određene poreske politike, Sud je ocijenio da se odredbama člana 39. st. 1. i 5. Zakona, pored navedenog, ne dovodi u pitanje ni sudska zaštita sloboda i prava zajeamčenih Ustavom iz člana 48. Ustava, kao ni ustavno načelo o obaveznoj saglasnosti zakona sa Ustavom iz člana 108. stav 2.

Cijeneći da je u toku prethodnog postupka pravno stanje potpuno utvrđeno i prikupljeni podaci pružaju pouzdan osnov za odlučivanje, Sud je, na osnovu člana 40. stav 5. Zakona o Ustavnom sudu Republike Srpske ("Službeni glasnik Republike Srpske" br 104/11 i 92/12), u ovom predmetu odlučio bez donošenja rješenja o pokretanju postupka.

Na osnovu izloženog Sud je odlučio kao u izreci ovog rješenja.

Ovo rješenje Ustavni sud je donio u sastavu: predsjednik Suda mr Džerard Selman i sudije: Milenko Arapović, Vojin Bojanić, Amor Bukić, Zlatko Kulenović, prof. dr Duško Medić, Irena Mojović, prof. dr Marko Rajčević i akademik prof. dr Snežana Savić.