Ustavni sud Republike Srpske, na osnovu člana 115. Ustava Republike Srpske,  člana 40. stav 5. i člana 61. tačka g) Zakona o Ustavnom sudu Republike Srpske (“Službeni glasnik Republike Srpske” br. 104/11 i 92/12), na sjednici održanoj 25. oktobra 2017. godine,  d o n i o  j e

R J E Š E Nj E

       Ne prihvata se inicijativa za ocjenjivanje ustavnosti člana 16. Zakona o krivičnom postupku Republike Srpske ("Službeni glasnik Republike Srpske" br. 53/12 i 91/17).  

O b r a z l o ž e nj e

   Centar za humanu politiku iz Doboja dao je Ustavnom sudu Republike Srpske (u daljem tekstu: Sud) inicijativu za pokretanje postupka za ocjenjivanje ustavnosti člana 16. Zakona o krivičnom postupku Republike Srpske ("Službeni glasnik Republike Srpske" broj 53/12). U inicijativi se navodi da je propisivanjem da se krivični postupak može pokrenuti i sprovesti samo po zahtjevu tužioca, onemogućeno da oštećeno ili zainteresovano lice po privatnoj tužbi pokrene krivični postupak. Na ovaj način, po mišljenju davaoca inicijative, tužilac diskreciono odlučuje o sprovođenju istrage, podizanju optužnice i izjavljivanju pravnog lijeka. Ovakvo propisivanje, smatra davalac inicijative, nesaglasno je sa članom 16. Ustava Republike Srpske. Davalac inicijative ističe i odredbe čl. 14. stav 2, čl. 15. i čl. 21. stav 2. u kojim bi, po njegovom mišljenju, trebalo brisati riječi "organi", "organa" i "organima", kao i riječ "tužilac" ne navodeći u kojim odredbama. Predlaže da Sud utvrdi da osporena zakonska odredba nije u saglasnosti sa Ustavom Republike Srpske.  

Narodna skupština Republike Srpske nije dostavila odgovor na navode iz inicijative.

Osporenim članom 16. Zakona o krivičnom postupku Republike Srpske ("Službeni glasnik Republike Srpske" br. 53/12 i 91/17) propisano je da se krivični postupak može pokrenuti i sprovesti samo po zahtjevu tužioca.

Odredbama člana 16. Ustava Republike Srpske, u odnosu na koji davalac inicijative osporava navedenu zakonsku odredbu, utvrđeno je da svako ima pravo na jednaku zaštitu svojih prava u postupku pred sudom i drugim državnim organom i organizacijom (stav 1) i da je svakome zajemčeno pravo na žalbu ili drugo pravno sredstvo protiv odluke kojom se rješava o njegovom pravu ili na zakonom zasnovanom interesu (stav 2).

U postupku ocjenjivanja osporene odredbe zakona Sud je imao u vidu da je Ustavom Republike Srpske utvrđeno da su građani ravnopravni u slobodama, pravima i dužnostima i da uživaju istu pravnu zaštitu bez obzira na rasu, pol, jezik, nacionalnu pripadnost, vjeroispovijest, socijalno porijeklo, rođenje, obrazovanje, imovno stanje, političko i drugo uvjerenje, društveni položaj ili drugo lično svojstvo (član 10); da Republika uređuje i obezbjeđuje ostvarivanje i zaštitu ljudskih prava i sloboda, organizaciju, nadležnosti i rad državnih organa (tač. 5. i 10. Amandmana XXXII na Ustav, kojim je zamijenjen član 68. Ustava), kao i da se osnivanje, nadležnost, organizacija i postupak pred sudovima utvrđuje zakonom (član 122).

Saglasno navedenim ustavnim ovlašćenjima, Zakonom o krivičnom postupku Republike Srpske ("Službeni glasnik Republike Srpske" br. 53/12 i 91/17) utvrđena su pravila krivičnog postupka po kojima su dužni da postupaju sudovi, tužilac i drugi učesnici u krivičnom postupku predviđeni ovim zakonom, kada postupaju u krivičnim stvarima (član 1). Prema članu 2. stav 1. ovog zakona pravila utvrđena ovim zakonom treba da obezbijede da niko nevin ne bude osuđen, a da se učiniocu krivičnog djela izrekne krivična sankcija pod uslovima koje predviđa Krivični zakon Republike Srpske i drugi zakoni u kojima su propisana krivična djela u granicama koje određuje Krivični zakon u zakonom propisanom postupku. Odredbama čl. 43. do 46. ovog zakona je, pored otkrivanja i gonjenja učinilaca krivičnih djela kao osnovnog prava i dužnosti tužioca, utvrđeno da tužilac, između ostalog, ima pravo i dužnost da: odmah nakon saznanja da postoje osnovi sumnje da je učinjeno krivično djelo preduzme potrebne mjere u cilju njegovog otkrivanja i sprovođenja istrage, pronalaženja osumnjičenog, rukovođenja i nadzora nad istragom, kao i radi upravljanja aktivnostima ovlašćenih službenih lica koji pronalaze osumnjičenog i prikupljaju izjave i dokaze, sprovede istragu u skladu sa ovim zakonom, utvrđuje činjenice potrebne za odlučivanje o imovinskopravnom zahtjevu u skladu sa članom 107. ovog zakona, podiže  i zastupa optužnicu pred sudom, izjavljuje pravne lijekove (član 43). Pored toga, odredbama čl. 103. do čl. 114. ovog zakona definisan je imovinskopravni zahtjev i propisan postupak podnošenja prijedloga i ostvarivanja imovinskopravnog zahtjeva, o kojem odlučuje sud. Tako prijedlog za ostvarivanje imovinskopravnog zahtjeva u krivičnom postupku, koji je određeno označen i sa dokazima, može podnijeti lice koje je ovlašćeno da takav zahtjev ostvaruje u parničnom postupku (član 104. stav 1), a podnosi se tužiocu, odnosno sudu najkasnije do završetka glavnog pretresa, odnosno pretresa za izricanje sankcije pred sudom (član 105). 

Imajući u vidu navedeno, Sud je ocijenio da osporeni član 16. Zakona o krivičnom postupku Republike Srpske ("Službeni glasnik Republike Srpske" br. 53/12 i 91/17) nije nesaglasan sa Ustavom Republike Srpske. Iz navedenih ustavnih odredbi, po ocjeni Suda proizlazi da se zakonom uređuju postupci pred sudovima, među kojima je i krivični postupak, kao i da zakonodavac, uređujući određeni sudski postupak, ima ustavnu obavezu da obezbijedi ostvarivanje garantovanih prava i sloboda, kao i pravo na jednaku sudsku zaštitu bez diskriminacije iz člana 10. Ustava, odnosno pravo na pravno sredstvo protiv odluke kojom se rješava o njegovom pravu ili na zakonom zasnovanom interesu iz člana 16. Ustava. Sud je, imajući u vidu razloge osporavanja navedene odredbe Zakona o krivičnom postupku Republike Srpske, ocijenio da je zakonodavac, uređujući pravila ovog sudskog postupka, bio ovlašćen da odredi stranke u postupku i da propiše da krivični postupak pred sudom pokreće samo tužilac, kao i da propiše pravna sredstva koja se mogu izjaviti i pod kojim uslovima. Pored toga, Sud je ocijenio da je pitanje regulisanja privatne tužbe oštećenog u krivičnom postupku pred sudom, kako to traži davalac inicijative, stvar cjelishodne procjene zakonodavca u okviru zakonodavne politike koju vodi, što u smislu člana 115. Ustava nije predmet ustavnosudske kontrole. Na osnovu navedenog Sud je ocijenio da zakonodavac osporenim propisivanjem nije doveo u pitanje ostvarivanje prava oštećenog na jednaku zaštitu u postupku pred sudom, drugim državnim organom i organizacijom i prava na žalbu ili drugo pravno sredstvo protiv odluke kojom se rješava o njegovom pravu ili na zakonom zasnovanom interesu garantovani članom 16. Ustava, a time i ostvarivanje načela jednakosti pred zakonom iz člana 10. Ustava Republike Srpske.  

U pogledu ostalih navoda davaoca inicijative, odnosno brisanja određenih riječi u pojedinim odredbama Zakona o krivičnom postupku Republike Srpske, Sud je ocijenio da, prema članu 115. Ustava Republike Srpske, ovi navodi nisu od uticaja na ocjenu ustavnosti osporene odredbe pomenutog zakona. 

Kako je u toku prethodnog postupka pravno stanje potpuno utvrđeno i prikupljeni podaci pružaju pouzdan osnov za odlučivanje, Sud je, na osnovu člana 40. stav 5. Zakona o Ustavnom sudu Republike Srpske („Službeni glasnik Republike Srpske“ br. 104/11 i 92/12), u ovom predmetu odlučio bez donošenja rješenja o pokretanju postupka.   

Na osnovu izloženog Sud je odlučio kao u izreci ovog rješenja.

Ovo rješenje Ustavni sud je donio u sastavu: predsjednik Suda, mr Džerard Selman i sudije: Milenko Arapović, Vojin Bojanić, Amor Bukić, Zlatko Kulenović, prof. dr Duško Medić, Irena Mojović, prof. dr Marko Rajčević i akademik prof. dr Snežana Savić.